Wasaka, znana również jako adhatoda, to roślina lecznicza o wielowiekowej tradycji stosowania w Ajurwedzie, Siddha i Unani. W Indiach i Azji Południowo-Wschodniej od stuleci stosowana jest jako naturalny lek na kaszel, astmę i infekcje dróg oddechowych. Jej nazwa łacińska – Justicia adhatoda L. – pochodzi od nazwiska szkockiego botanika Jamesa Justice’a. W fitoterapii ceniona jest za właściwości sekretolityczne, rozkurczowe i immunostymulujące. Choć w Polsce rzadko spotykana w uprawie, suszone liście adhatody coraz częściej pojawiają się w aptekach i sklepach zielarskich jako składnik mieszanek wspierających drogi oddechowe.
Właściwości lecznicze
Liście Justicia adhatoda zawierają bogaty zestaw substancji biologicznie czynnych. Najważniejsze z nich to alkaloidy: wazycyna (vasicine) i wazycynon (vasicinone). W badaniach wykazano, że mają one działanie:
- mukolityczne i wykrztuśne – ułatwiają rozrzedzenie i usunięcie śluzu z dróg oddechowych,
- rozkurczające na mięśnie gładkie oskrzeli – co wspomaga oddychanie przy astmie i skurczach oskrzeli,
- przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe – w szczególności wobec Klebsiella pneumoniae i Staphylococcus aureus[1],
- przeciwzapalne i immunomodulujące – łagodzą stan zapalny i wzmacniają odpowiedź odpornościową[2].
W medycynie naturalnej adhatoda bywa również wykorzystywana w terapii gruźlicy, choć obecnie pełni raczej funkcję wspomagającą leczenie niż samodzielny środek terapeutyczny.
Zastosowanie
Napar z liści adhatody – przepis:
Składniki:
- 1 łyżeczka suszonych liści adhatody (ok. 1,5 g),
- 200 ml wrzątku.
Sposób przygotowania:
Liście zalać wrzątkiem, przykryć i parzyć przez 10 minut. Przecedzić. Pić 2–3 razy dziennie po ½ szklanki przy kaszlu lub bólu gardła. Napar można dosłodzić miodem lub połączyć z imbirem, co zwiększy jego działanie rozgrzewające.
Nalewka z adhatody:
Proporcje:
- 1 część suszonych liści,
- 5 części alkoholu 40–50%.
Wykonanie:
Zalać liście alkoholem, odstawić w ciemne miejsce na 14 dni, codziennie wstrząsać. Przecedzić. Stosować 15–20 kropli 2 razy dziennie w stanach zapalnych gardła i zatok.
Syrop domowy z adhatody i miodu:
- 2 łyżki suszu zalać 200 ml wody,
- gotować na małym ogniu przez 15 minut,
- odcedzić, dodać 2 łyżki miodu,
- przyjmować 1 łyżkę 3 razy dziennie.
Wskazania:
- Kaszel suchy i mokry,
- zapalenie oskrzeli,
- astma oskrzelowa,
- nawracające infekcje gardła i zatok.
Kuracja nie powinna trwać dłużej niż 10 dni bez konsultacji z lekarzem lub fitoterapeutą.
Przeciwwskazania
- Ciąża i karmienie piersią – wazycyna może wpływać na skurcze macicy, dlatego stosowanie w ciąży jest przeciwwskazane[3].
- Dzieci poniżej 12 roku życia – brak danych dotyczących bezpieczeństwa.
- Alergia – osoby uczulone na inne rośliny z rodziny Acanthaceae powinny zachować ostrożność.
- Leki rozkurczowe i przeciwkaszlowe – może nasilać ich działanie lub wchodzić w interakcje farmakodynamiczne.
Zawsze warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą przed rozpoczęciem kuracji.
Porady praktyczne
Zbiór i surowiec:
W warunkach tropikalnych zbiór liści odbywa się tuż przed kwitnieniem – zawartość wazycyny jest wówczas najwyższa. Jeśli uprawiasz wasakę w doniczce, ścinaj liście z dolnych części rośliny co 2–3 tygodnie.
Suszenie i przechowywanie:
Liście suszyć w cieniu, w temperaturze nieprzekraczającej 40°C. Przechowywać w szczelnych, szklanych pojemnikach bez dostępu światła – maksymalnie przez 6 miesięcy.
Domowa uprawa:
Wasaka nadaje się do uprawy domowej w doniczkach. Wymaga:
- gleby próchnicznej, przepuszczalnej,
- miejsca słonecznego lub półcienistego,
- umiarkowanego podlewania (gleba powinna być wilgotna, ale nie mokra).
Roślina nie zimuje w gruncie, ale dobrze rośnie jako bylina doniczkowa w mieszkaniu.
Przygotowanie preparatów:
- Aby złagodzić gorzki smak, dodaj do naparu anyż, koper włoski lub cynamon.
- Przecedzaj napary przez gazę – liście mogą mieć drobne włoski drażniące gardło.
- Do inhalacji użyj odwaru: 1 łyżka liści na 250 ml wody, gotuj 10 minut, wdychaj parę przez 5 minut.
Bibliografia
-
- Dhuley, J. N. (1999). Antitussive effect of Adhatoda vasica extract on mechanical or chemical stimulation-induced coughing in animals. Journal of Ethnopharmacology, 67(3), 361–365. https://doi.org/10.1016/S0378-8741(99)00096-0
-
Khan, M. A., Qaisar, M. N., et al. (2018). Pharmacological activities of Justicia adhatoda – A review. Pakistan Journal of Pharmaceutical Sciences, 31(2), 469–474. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29618423/
-
Flesková, D., Novák, M., & Galová, E. (2012). Antitussive effect of a pectic arabinogalactan isolated from Adhatoda vasica in vivo experimental conditions. Pharmaceutical Biology, 50(9), 1174–1179. https://doi.org/10.3109/13880209.2012.656844
-
World Health Organization (2002). WHO monographs on selected medicinal plants, Volume 2, pp. 33–43. Geneva: WHO. https://apps.who.int/iris/handle/10665/42052
