Flawonoidy to jedne z najważniejszych składników aktywnych obecnych w roślinach leczniczych. Znane są przede wszystkim z silnego działania antyoksydacyjnego, przeciwzapalnego i ochronnego na układ krążenia. Występują powszechnie w liściach, kwiatach i owocach, odpowiadając nie tylko za kolor roślin, ale także za ich prozdrowotne właściwości.
Co to są flawonoidy?
Flawonoidy to związki polifenolowe roślinne, należące do wtórnych metabolitów. Wyróżnia się m.in. flawony, flawonole, izoflawony, antocyjany i chalkony. Odpowiadają za barwę roślin, ale ich główna rola to ochrona komórek przed stresem oksydacyjnym i udział w komunikacji międzykomórkowej [1].
Właściwości zdrowotne flawonoidów
1. Silne działanie przeciwutleniające
Flawonoidy neutralizują wolne rodniki i wspierają enzymy antyoksydacyjne, co chroni komórki przed uszkodzeniem [1][2].
2. Przeciwzapalne i przeciwobrzękowe
Hamują enzymy odpowiedzialne za powstawanie stanów zapalnych, m.in. cyklooksygenazę i lipooksygenazę. Dzięki temu łagodzą ból i obrzęki [1][2].
3. Wzmacnianie naczyń krwionośnych
Flawonoidy takie jak rutyna, diosmina i hesperydyna zwiększają elastyczność i szczelność naczyń włosowatych, wspomagając leczenie żylaków, obrzęków i nadciśnienia [2][3].
4. Działanie przeciwalergiczne i immunomodulujące
Niektóre flawonoidy hamują uwalnianie histaminy i regulują reakcje odpornościowe, co może wspierać terapię chorób autoimmunologicznych i alergii [1].
5. Działanie przeciwdrobnoustrojowe i przeciwnowotworowe
Badania wskazują, że flawonoidy mogą ograniczać rozwój niektórych bakterii, wirusów i komórek nowotworowych, choć wymaga to dalszych badań klinicznych [1][2].
Główne rośliny zawierające flawonoidy
- Lipa drobnolistna (Tilia cordata) – działa napotnie i uspokajająco, zawiera flawonoidy o działaniu przeciwzapalnym [3].
- Miłorząb japoński (Ginkgo biloba) – poprawia krążenie mózgowe, zmniejsza zawroty głowy i szumy uszne, bogaty w kwercetynę i rutynę [3].
- Arnika górska (Arnica montana) – stosowana zewnętrznie w stanach zapalnych i urazach, zawiera flawonole [3].
- Dzika róża (Rosa canina) – bogata w antocyjany, działa wzmacniająco i przeciwzapalnie [3].
- Gryka (Fagopyrum esculentum) – źródło rutyny, wykorzystywana w profilaktyce żylaków [2].
Zastosowanie flawonoidów w fitoterapii
- leczenie i profilaktyka nadciśnienia oraz miażdżycy,
- wspomaganie układu odpornościowego,
- łagodzenie stanów zapalnych skóry i błon śluzowych,
- wspieranie terapii żylaków i hemoroidów,
- wzmacnianie naczyń włosowatych w chorobach oczu (np. retinopatii cukrzycowej) [2][3].
Przeciwwskazania i środki ostrożności
- Interakcje z lekami – niektóre flawonoidy mogą wpływać na metabolizm leków, zwłaszcza przeciwzakrzepowych i nasercowych [2].
- Estrogenne działanie izoflawonów – ostrożność u osób z hormonozależnymi nowotworami (np. rak piersi) [1].
- Suplementacja – nie wszystkie preparaty flawonoidowe mają udowodnioną skuteczność, warto wybierać produkty standaryzowane.
Podsumowanie
Flawonoidy to jedne z najcenniejszych składników ziół leczniczych. Ich działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne i ochronne na naczynia krwionośne jest dobrze udokumentowane w literaturze naukowej i fitoterapeutycznej. Włączenie roślin bogatych w flawonoidy do codziennej diety lub terapii ziołowej może wspierać zdrowie układu sercowo-naczyniowego, odpornościowego i nerwowego.
Bibliografia
[1] Middleton E. Jr., Kandaswami C., Theoharides T.C., The effects of plant flavonoids on mammalian cells: implications for inflammation, heart disease, and cancer, Pharmacological Reviews, 2000; 52(4): 673–751.
[2] Górnicka J., Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy, Wyd. PZWL, Warszawa 2019.
[3] ESCOP Monographs – Tiliae flos, Ginkgo folium, Arnicae flos, Rosae fructus, Fagopyri herba, European Scientific Cooperative on Phytotherapy, 2003.
