Kurkumina, główny składnik kurkumy, od wieków stosowana w medycynie naturalnej, zyskuje coraz więcej potwierdzeń naukowych. Działa przeciwzapalnie, wspiera trawienie, łagodzi bóle stawów i może wspomagać profilaktykę chorób przewlekłych. Jak działa, kiedy warto ją stosować i na co uważać?
Czym jest kurkumina?
Kurkumina to żółtopomarańczowy barwnik należący do grupy polifenoli, który stanowi główną substancję aktywną kurkumy (Curcuma longa). Roślina ta, znana również jako ostryż długi, pochodzi z Azji Południowej, gdzie od tysięcy lat była używana zarówno jako przyprawa, jak i lek w ajurwedzie i tradycyjnej medycynie chińskiej. Współczesne badania potwierdzają jej wielokierunkowe działanie biologiczne – przede wszystkim przeciwzapalne, przeciwutleniające i wspierające układ pokarmowy.
Główne właściwości zdrowotne kurkuminy
- Silne działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne
Kurkumina wpływa na wiele szlaków zapalnych w organizmie. W badaniach klinicznych wykazano, że może obniżać poziom białka CRP – wskaźnika stanu zapalnego – zwłaszcza u osób z zespołem metabolicznym [Panahi et al., 2016]. Neutralizuje wolne rodniki i zwiększa poziom glutationu, co chroni komórki przed stresem oksydacyjnym. Długotrwałe stany zapalne uznaje się za jeden z głównych czynników rozwoju chorób serca, nowotworów, cukrzycy i chorób neurodegeneracyjnych. - Wsparcie dla układu kostno-stawowego
Kurkumina może łagodzić bóle stawów związane z chorobami zapalnymi, takimi jak reumatoidalne zapalenie stawów czy choroba zwyrodnieniowa stawów. W badaniach porównawczych wykazano skuteczność podobną do niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), ale bez typowych dla nich skutków ubocznych [Daily et al., 2016]. - Korzystny wpływ na trawienie
Kurkumina wspomaga produkcję żółci i ochronę błony śluzowej przewodu pokarmowego. Może łagodzić objawy zespołu jelita drażliwego (IBS), wrzodziejącego zapalenia jelita grubego oraz choroby Leśniowskiego-Crohna. Wspiera regenerację nabłonka jelitowego i działa przeciwbakteryjnie. - Wspomaganie układu sercowo-naczyniowego
Kurkumina może poprawiać profil lipidowy, obniżać poziom cholesterolu LDL i zapobiegać utlenianiu lipidów, co zmniejsza ryzyko miażdżycy. Wspiera również funkcjonowanie śródbłonka naczyń krwionośnych [Hewlings & Kalman, 2017]. - Potencjał neuroprotekcyjny i przeciwdepresyjny
Kurkumina przenika przez barierę krew–mózg i może wpływać na poziom neuroprzekaźników. Badania sugerują jej korzystne działanie w łagodzeniu objawów depresji oraz w ochronie neuronów przed uszkodzeniem, m.in. w przebiegu choroby Alzheimera [Sanmukhani et al., 2014].
Praktyczne zastosowanie kurkuminy
- W diecie: najlepiej przyswajalna w obecności tłuszczów i piperyny (zawartej w czarnym pieprzu). W kuchni można ją dodawać do potraw gotowanych na ciepło – np. curry, zup, gulaszy, złotego mleka.
- W suplementacji: dostępna w formie kapsułek, ekstraktów standaryzowanych lub w nowoczesnych formach zwiększających biodostępność (liposomalna, w kompleksie z fosfolipidami). Zalecane dawki wahają się od 500 do 2000 mg dziennie, w zależności od preparatu i wskazań.
- W kosmetyce naturalnej: stosowana w maseczkach do cery problematycznej i przeciwzapalnej (z ostrożnością, ponieważ barwi skórę).
Przeciwwskazania i środki ostrożności
- Nie zaleca się stosowania kurkuminy w nadmiarze u osób z kamicą żółciową, niedrożnością dróg żółciowych oraz w ostrych chorobach wątroby i trzustki.
- Niektóre badania sugerują możliwe interakcje kurkuminy z lekami przeciwzakrzepowymi, przeciwcukrzycowymi i niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi – dlatego przed suplementacją warto skonsultować się z lekarzem.
- Kobiety w ciąży i karmiące piersią powinny unikać suplementów z kurkuminą – brak wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa.
- Niska biodostępność kurkuminy oznacza, że jej przyswajanie bez odpowiednich nośników (jak tłuszcz i piperyna) może być ograniczone.
Ciekawostki i nowe badania
- Kurkumina znajduje się na liście badanych substancji w kontekście nowotworów jelita grubego, prostaty, piersi i trzustki. W modelach laboratoryjnych hamowała angiogenezę i proliferację komórek rakowych [Goel et al., 2008].
- W badaniu opublikowanym w 2021 roku zaobserwowano, że suplementacja kurkuminą przez 8 tygodni znacząco poprawiła parametry poznawcze u osób starszych z łagodnymi zaburzeniami poznawczymi.
Podsumowanie – najważniejsze wnioski
- Kurkumina działa silnie przeciwzapalnie i antyoksydacyjnie, wspierając organizm w profilaktyce wielu chorób cywilizacyjnych.
- Może być skutecznym wsparciem w terapii bólów stawów, chorób jelit oraz w łagodzeniu problemów trawiennych.
- Wspiera zdrowie układu krążenia i może wpływać korzystnie na funkcje mózgu.
- Aby zwiększyć jej skuteczność, warto wybierać preparaty o zwiększonej biodostępności lub łączyć ją z piperyną i tłuszczami.
- Suplementację należy prowadzić ostrożnie – szczególnie w przypadku osób przyjmujących leki lub z chorobami przewodu pokarmowego.
Źródła:
- Panahi Y. et al., A randomized controlled trial on the anti-inflammatory effects of curcumin in metabolic syndrome, Phytotherapy Research, 2016.
- Daily J.W. et al., Efficacy of turmeric extracts and curcumin for alleviating the symptoms of joint arthritis, Journal of Medicinal Food, 2016.
- Hewlings S., Kalman D., Curcumin: A Review of Its Effects on Human Health, Foods, 2017.
- Sanmukhani J. et al., Efficacy and Safety of Curcumin in Major Depressive Disorder, Phytotherapy Research, 2014.
- Goel A. et al., Curcumin as „Curecumin”: From kitchen to clinic, Biochemical Pharmacology, 2008.
