Arnika górska to wieloletnia roślina zielna z rodziny astrowatych (Asteraceae), występująca naturalnie na terenach górskich Europy Środkowej i Południowej. W Polsce objęta jest ścisłą ochroną gatunkową, rośnie głównie w Sudetach i Karpatach oraz na niżu – na wrzosowiskach i borach. Dorasta do 60 cm wysokości, ma wzniesioną, owłosioną łodygę oraz charakterystyczne złocistożółte kwiaty zebrane w koszyczki. Surowcem leczniczym są przede wszystkim kwiaty arniki (Flos Arnicae), a także korzenie i kłącza. Roślina zawiera substancje biologicznie czynne, w tym laktony seskwiterpenowe (głównie helenalina), flawonoidy, olejek eteryczny, fenolokwasy i kumaryny.
Główne właściwości zdrowotne:
- Przeciwzapalne – helenalina silnie hamuje mediatory stanu zapalnego, zmniejszając obrzęk i ból.
- Przeciwbólowe i przeciwobrzękowe – przyspiesza wchłanianie krwiaków i obrzęków pourazowych.
- Antyseptyczne i bakteriobójcze – olejek arnikowy działa miejscowo przeciw drobnoustrojom.
- Poprawiające ukrwienie – działa miejscowo drażniąco, zwiększając przepływ krwi w miejscu zastosowania.
- Wzmacniające naczynia krwionośne – korzystne działanie w stanach zapalnych żył, żylakach i pajączkach.
- Przyspieszające gojenie ran – stosowana w formie maści i okładów w leczeniu stłuczeń, skręceń, odleżyn.
Formy stosowania:
- Maści, kremy, żele – stosowane zewnętrznie na obrzęki, stłuczenia, bóle mięśni i stawów.
- Nalewki i wyciągi alkoholowe (Tinctura Arnicae) – wykorzystywane do sporządzania wcierań, rozcieńczane z wodą.
- Okłady i kompresy – z naparu lub rozcieńczonej nalewki, stosowane miejscowo.
- Kosmetyki z arniką – kremy i balsamy łagodzące, do cery naczyniowej i podrażnionej.
Uwaga: arnika stosowana jest wyłącznie zewnętrznie. Doustne przyjmowanie wyciągów z arniki może być toksyczne!
Przeciwwskazania i ostrożność:
- Nie stosować na uszkodzoną skórę, otwarte rany ani błony śluzowe.
- Reakcje alergiczne – u osób wrażliwych na astrowate możliwe są podrażnienia, wysypki, świąd.
- Kobiety w ciąży i karmiące – powinny unikać stosowania preparatów z arniki.
- Nie stosować doustnie! – arnika w formie doustnej działa toksycznie na układ nerwowy i sercowo-naczyniowy.
- Długotrwałe stosowanie zewnętrzne może powodować kontaktowe zapalenie skóry.
Bibliografia:
- Ożarowski A., Jaroniewski W., Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, PZWL, Warszawa.
- Bauer R., Medicinal Plants: Phytochemistry and Therapeutics, Thieme Publishing.
- EMA – Assessment report on Arnica montana L., flos (HMPC).
- European Medicines Agency, Herbal Monograph: Arnica montana.
- ESCOP Monographs: Arnicae flos.
