Tymianek pospolity (Thymus vulgaris L.) to wieloletni, niski półkrzew z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Roślina ta ceniona jest zarówno w kuchni, jak i fitoterapii – za intensywny aromat oraz obecność licznych związków biologicznie aktywnych.
Nazwa
- Nazwa naukowa: Thymus vulgaris L.
- Nazwa polska: tymianek pospolity
Rodzina botaniczna
Lamiaceae (jasnotowate) – rośliny o dwuwargowych kwiatach, intensywnie aromatycznych liściach i czworokątnych łodygach.
Pochodzenie i występowanie
- Obszar naturalny: basen Morza Śródziemnego – Portugalia, Hiszpania, Włochy, Bałkany
- Preferowane warunki siedliskowe: gleby lekkie, przepuszczalne, pH 6–7, stanowiska nasłonecznione, do wysokości 800 m n.p.m.
Charakterystyka botaniczna
- Pokrój: gęsty półkrzew o wysokości 10–40 cm
- Liście: małe, srebrzystozielone, odwrotnie jajowate, silnie aromatyczne
- Kwiaty: drobne, różowofioletowe, zebrane w szczytowe kwiatostany; kwitnienie: czerwiec–lipiec
- Korzeń: krzewiasty, dobrze rozgałęziony system korzeniowy
Składniki aktywne
- Olejek eteryczny (0,5–2%): główne związki – tymol (20–54%), karwakrol, p-cymen, γ-terpinen, linalol, α-terpineol
- Flawonoidy: apigenina, luteolina
- Kwasy fenolowe: rozmarynowy, kawowy
- Inne związki: triterpeny, saponiny, taniny¹⁻³
Zbiór i przygotowanie
- Termin zbioru: od czerwca do lipca, najlepiej w pełni kwitnienia
- Części użytkowe: wierzchołki pędów z liśćmi i kwiatami
- Suszenie: w temperaturze 35–40°C, w cieniu, z dobrą wentylacją; najlepiej na siatkach lub ramach z materiału przepuszczającego powietrze
- Przechowywanie: w suchym, zaciemnionym miejscu, w szczelnym pojemniku; trwałość surowca do 24 miesięcy
Odróżnianie od podobnych gatunków
- Thymus serpyllum (macierzanka) – niższa (5–15 cm), liście mniej aromatyczne
- Origanum vulgare (lebiodka) – większe liście, inna preferencja siedlisk, łagodniejszy zapach
Cechy organoleptyczne
- Zapach: intensywny, korzenny, typowo ziołowy – pierwszy wskaźnik jakości
- Smak: pikantno-gorzki, lekko cierpki (wynik działania tymolu i tanin)
Wpływ środowiska na skład
Tymianek uprawiany na stanowiskach suchych i nasłonecznionych zawiera wyższe stężenie olejków eterycznych. Cieniste i wilgotne warunki powodują osłabienie intensywności aromatu i mniejszą zawartość tymolu.
Ciekawostka etnobotaniczna
W średniowieczu ziele tymianku palono w izbach chorych, wierząc, że chroni przed „złym powietrzem”. W 1348 roku stosowano je pomocniczo w leczeniu trądu.
Bibliografia
- European Medicines Agency. Assessment report on Thymus vulgaris L. and Thymus zygis L., herba. EMA/HMPC/342334/2013.
- Salehi B, Upadhyay S, Erdogan Orhan I, et al. Therapeutic potential of Thymus vulgaris and its constituents: A review. Biomedicine & Pharmacotherapy. 2018;104:152–166. doi:10.1016/j.biopha.2018.05.057
- Abu-Darwish MS, Cabral C, Ferreira ICFR, et al. A focused insight into Thymus vulgaris: Biological, chemical, and therapeutic profiles. Food Chem Toxicol. 2020;138:111187. doi:10.1016/j.fct.2020.111187
