Problemy z prostatą dotykają milionów mężczyzn po 50. roku życia. Najczęstsze objawy to częste oddawanie moczu, szczególnie w nocy, uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza, osłabiony strumień moczu i uczucie parcia. Te symptomy mogą świadczyć o łagodnym przeroście prostaty, czyli BPH (ang. Benign Prostatic Hyperplasia). Choć to nie jest choroba nowotworowa, znacząco obniża jakość życia.
Coraz więcej mężczyzn, oprócz leczenia farmakologicznego, sięga po zioła o udokumentowanym działaniu wspomagającym pracę gruczołu krokowego. Fitoterapia – czyli leczenie ziołami – może łagodzić objawy BPH, poprawić komfort życia i opóźnić konieczność leczenia inwazyjnego.
Jak działają zioła na prostatę?
Zioła stosowane w problemach z prostatą mają wielokierunkowe działanie, które wspomaga funkcje dolnych dróg moczowych i gruczołu krokowego. Najczęściej wykazują właściwości:
- przeciwzapalne i przeciwobrzękowe – redukują stan zapalny w tkankach prostaty,
- moczopędne – ułatwiają opróżnianie pęcherza,
- hormonalne – hamują przekształcanie testosteronu w dihydrotestosteron (DHT), hormon nasilający rozrost prostaty,
- ochronne dla nabłonka dróg moczowych – wspierają regenerację śluzówek.
Niektóre zioła wpływają również na poprawę elastyczności mięśni gładkich pęcherza i cewki moczowej, co zmniejsza uczucie parcia i poprawia strumień moczu.
Najskuteczniejsze zioła stosowane w problemach z prostatą
1. Palma sabałowa (Serenoa repens)
Działanie:
Zawiera naturalne sterole roślinne (np. β-sitosterol), które blokują enzym 5-α-reduktazę. Enzym ten przekształca testosteron w dihydrotestosteron (DHT), co sprzyja przerostowi prostaty. Palma sabałowa działa przeciwzapalnie, zmniejsza obrzęk i poprawia przepływ moczu.
Zastosowanie:
Stosowana głównie w leczeniu I i II stopnia BPH. Może być stosowana samodzielnie lub w połączeniu z innymi ziołami.
Dowody naukowe:
Metaanaliza Cochrane z 2012 roku wykazała, że palma sabałowa może zmniejszać objawy BPH, w tym częstomocz nocny i uczucie parcia na mocz¹.
2. Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica)
Działanie:
Korzeń pokrzywy wpływa na gospodarkę androgenową oraz hamuje proliferację (rozrost) komórek prostaty. Wykazuje również działanie przeciwzapalne i moczopędne.
Zastosowanie:
Często stosowana razem z palmą sabałową w gotowych preparatach na prostatę. Może także wspierać leczenie przewlekłego zapalenia gruczołu krokowego.
Dowody naukowe:
Badania kliniczne i laboratoryjne wykazały, że ekstrakt z korzenia pokrzywy może zmniejszać objętość prostaty i poprawiać przepływ cewkowy².
3. Śliwa afrykańska (Pygeum africanum)
Działanie:
Ekstrakt z kory tej rośliny łagodzi stany zapalne, poprawia elastyczność ścian pęcherza i zmniejsza obrzęk prostaty. Wspiera także prawidłowe oddawanie moczu.
Zastosowanie:
W terapii objawów BPH oraz jako środek wspomagający przy częstych nocnych mikcjach (oddawaniu moczu).
Dowody naukowe:
Analiza badań randomizowanych wykazała, że śliwa afrykańska poprawia komfort życia i zmniejsza objawy dolnych dróg moczowych (LUTS – ang. Lower Urinary Tract Symptoms)³.
4. Nasiona dyni (Cucurbita pepo)
Działanie:
Zawierają cynk, fitosterole oraz nienasycone kwasy tłuszczowe, które wspierają zdrowie prostaty. Cynk jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania gruczołu krokowego.
Zastosowanie:
Regularne spożywanie nasion dyni lub przyjmowanie ich w formie ekstraktu wspiera pracę układu moczowego i może łagodzić objawy BPH.
Dowody naukowe:
Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) uznał pozytywny wpływ nasion dyni na funkcje prostaty i zdrowie dróg moczowych⁴.
5. Wierzbownica drobnokwiatowa (Epilobium parviflorum)
Działanie:
Zawiera flawonoidy, taniny i fitosterole. Działa przeciwzapalnie i antyproliferacyjnie (hamuje nadmierny rozrost tkanek). Tradycyjnie stosowana w leczeniu przewlekłego zapalenia gruczołu krokowego.
Zastosowanie:
W formie naparu, kapsułek lub ekstraktu jako element terapii wspomagającej prostatę.
Dowody naukowe:
Aktualnie dostępne są głównie dane etnofarmakologiczne i badania in vitro – potrzeba więcej badań klinicznych⁵.
Przeciwwskazania i środki ostrożności
Chociaż zioła na prostatę są zazwyczaj dobrze tolerowane, ich stosowanie wymaga rozwagi:
- Mogą wchodzić w interakcje z lekami, szczególnie hormonalnymi i przeciwzakrzepowymi.
- Palma sabałowa i pokrzywa mogą powodować lekkie dolegliwości żołądkowe.
- Śliwa afrykańska i pokrzywa są przeciwwskazane u osób z kamicą moczową bez wcześniejszej konsultacji lekarskiej.
- Samoleczenie objawów prostaty bez diagnozy może prowadzić do opóźnienia wykrycia poważniejszych schorzeń, np. nowotworu.
Praktyczne porady i stosowanie
- Wybieraj preparaty standaryzowane, czyli zawierające jasno określoną ilość substancji czynnych.
- Zioła najlepiej działają przy regularnym stosowaniu – zwykle po 6–8 tygodniach widoczne są pierwsze efekty.
- Łącz fitoterapię z dietą przeciwzapalną, bogatą w warzywa, nasiona, kwasy omega-3 i produkty pełnoziarniste.
- Ogranicz alkohol, kofeinę i produkty przetworzone, które mogą nasilać objawy.
- Regularnie badaj poziom PSA (antygen swoisty dla prostaty) i odwiedzaj urologa, szczególnie po 50. roku życia.
Podsumowanie
Zioła na prostatę to skuteczne i bezpieczne wsparcie w łagodnym przeroście gruczołu krokowego. Najwięcej danych naukowych dotyczy palmy sabałowej, pokrzywy i śliwy afrykańskiej. Nasiona dyni i wierzbownica to zioła uzupełniające, które również warto włączyć do codziennej profilaktyki. Ich skuteczność zależy jednak od regularności stosowania i jakości surowca. Pamiętaj: zioła nie zastępują konsultacji lekarskiej, ale mogą znacząco poprawić komfort życia.
Bibliografia (cytowana w treści)
- Tacklind J. et al. (2012). Serenoa repens for benign prostatic hyperplasia. Cochrane Database Syst Rev, (12), CD001423. https://doi.org/10.1002/14651858.CD001423.pub3
- Safarinejad M.R. (2005). Urtica dioica for treatment of BPH. J Herbal Pharmacotherapy, 5(4), 1–11.
- Wilt T. et al. (2002). Pygeum africanum for benign prostatic hyperplasia. Cochrane Database Syst Rev, (1), CD001044.
- EFSA (2011). Scientific Opinion on Cucurbita pepo. EFSA Journal, 9(4), 2106.
- Vitalone A., Allkanjari O. (2018). Epilobium spp.: Botanical, phytochemical and pharmacological overview. Phytother Res, 32(5), 773–790.
