Rzepik pospolity (Agrimonia eupatoria L.) to jedno z tych ziół, które dawniej stanowiły filar zielarskiej apteczki, a dziś – choć nieco zapomniane – wciąż zasługuje na uwagę. Ceniony już w starożytności przez Greków i Rzymian, stosowany przez średniowiecznych medyków i klasztorne ogrody, rzepik dziś wraca do łask jako naturalne wsparcie dla układu pokarmowego, wątroby i jamy ustnej.
Właściwości lecznicze rzepiku pospolitego
Rzepik zawiera bogaty zestaw substancji bioaktywnych:
- garbniki (głównie katechinowe i galotaninowe) – działają ściągająco i przeciwzapalnie,
- flawonoidy (m.in. kwercetyna i luteolina) – o działaniu przeciwutleniającym,
- kwasy fenolowe (kwas kawowy, chlorogenowy) – wspierają regenerację błon śluzowych,
- olejek eteryczny, triterpeny i fitosterole – łagodzą podrażnienia i usprawniają trawienie [1][2].
Dzięki temu rzepik wykazuje następujące właściwości:
- działa ściągająco i przeciwzapalnie na błony śluzowe żołądka, gardła i jamy ustnej,
- wspomaga wydzielanie żółci, co korzystnie wpływa na trawienie tłuszczów,
- łagodzi niestrawność, wzdęcia i uczucie ciężkości po jedzeniu,
- wspiera pracę wątroby i pęcherzyka żółciowego,
- działa moczopędnie i detoksykująco, sprzyjając eliminacji metabolitów z organizmu.
Zastosowanie w medycynie naturalnej
W zielarstwie rzepik wykorzystywany jest przede wszystkim w postaci naparów, odwarów, a także płukanek i okładów. Szczególnie polecany jest:
- przy zaburzeniach trawienia (niestrawność, wzdęcia, nadkwaśność),
- pomocniczo w schorzeniach wątroby i pęcherzyka żółciowego (np. łagodne stany zapalne, zastój żółci),
- w leczeniu biegunek u dzieci i dorosłych (łagodne przypadki),
- w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła (np. afty, angina, nieżyt gardła),
- zewnętrznie – na rany, otarcia, stany zapalne skóry i hemoroidy.
Jak przygotować napar z rzepiku?
Najczęściej stosowaną formą jest napar z ziela rzepiku:
Przepis:
1 łyżkę suszonego ziela zalać 1 szklanką wrzącej wody, przykryć i odstawić na 15 minut.
Po przecedzeniu pić 2–3 razy dziennie po pół szklanki – najlepiej przed posiłkiem.
W przypadku stanów zapalnych gardła i jamy ustnej można stosować ten sam napar do płukania 3–5 razy dziennie. Do okładów i przemywań skórnych – używać po ostudzeniu.
Przeciwwskazania i środki ostrożności
Rzepik pospolity jest ogólnie uznawany za bezpieczny, ale:
- nie zaleca się go kobietom w ciąży i karmiącym (brak danych bezpieczeństwa),
- ze względu na zawartość garbników nie należy go stosować długotrwale – może podrażniać błonę śluzową żołądka u osób wrażliwych,
- należy zachować ostrożność przy jednoczesnym stosowaniu leków moczopędnych, przeciwzakrzepowych i na wątrobę – może wzmacniać ich działanie.
U osób z bardzo suchą śluzówką (np. przy suchości w jamie ustnej) intensywnie ściągające właściwości rzepiku mogą być niekorzystne – w takich przypadkach warto go połączyć z innymi ziołami nawilżającymi (np. lipą, ślazem).
Porady praktyczne
- Rzepik najlepiej stosować krótkimi seriami – np. przez 2–3 tygodnie, a następnie przerwać kurację.
- Można go łączyć z miętą pieprzową, dziurawcem lub rumiankiem – synergiczne działanie łagodzi objawy niestrawności.
- Surowiec zielarski powinien pochodzić z certyfikowanych upraw lub renomowanych sklepów zielarskich – roślina dziko rosnąca może być zanieczyszczona metalami ciężkimi.
- Idealnie sprawdza się jako zioło do stosowania po ciężkostrawnych posiłkach lub w okresie przeciążenia układu pokarmowego (np. po świętach).
Podsumowanie
Rzepik pospolity to jedno z najcenniejszych, a obecnie niedocenianych ziół wspierających układ trawienny. Dzięki ściągającym i przeciwzapalnym właściwościom, pomaga w niestrawności, łagodnych stanach zapalnych błon śluzowych, a także wspiera funkcje wątroby. Jest bezpieczny, tani i skuteczny – warto przypomnieć go sobie na nowo, zwłaszcza w erze wzmożonego zainteresowania fitoterapią.
Bibliografia
- PDR for Herbal Medicines, 4th ed., Thomson Healthcare, 2007.
- Wichtl, M. Zioła i ich działanie, MedPharm Polska, 2008.
- EMA, Community herbal monograph on Agrimonia eupatoria L., EMA/HMPC/339450/2010.
- Ożarowski, A., Jaroniewski, W. Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa, 1987.
