W ostatnich latach rynek suplementów diety w Polsce rozwija się w błyskawicznym tempie. Według danych PMR wartość sprzedaży przekracza 6 mld zł rocznie, a Polacy należą do czołówki Europy, jeśli chodzi o częstotliwość sięgania po kapsułki i proszki wspierające zdrowie. Coraz częściej jednak mówi się nie o suplementacji „uniwersalnej”, ale o personalizowanej, czyli dopasowanej do indywidualnych potrzeb organizmu. Czy to chwilowa moda, czy realna zmiana w podejściu do zdrowia?
Czym jest personalizowana suplementacja?
Klasyczne podejście do suplementacji polega na stosowaniu uniwersalnych preparatów dostępnych w aptekach czy drogeriach. Jednak każdy organizm jest inny: różnimy się wiekiem, płcią, stylem życia, aktywnością fizyczną, a także uwarunkowaniami genetycznymi. Dlatego ten sam suplement może działać zupełnie inaczej na dwie osoby.
Personalizowana suplementacja zakłada dopasowanie preparatów i ich dawek do realnych potrzeb jednostki, które określa się na podstawie badań laboratoryjnych, wywiadu zdrowotnego i stylu życia. To podejście opiera się na medycynie spersonalizowanej, dynamicznie rozwijającej się w Europie i Stanach Zjednoczonych [1].
Jakie narzędzia umożliwiają personalizację?
Najczęściej stosowane są:
- badania krwi – określają poziomy witamin, minerałów i markerów zapalnych,
- testy genetyczne – pokazują predyspozycje do zaburzeń wchłaniania czy metabolizmu, np. witaminy D czy kwasu foliowego,
- kwestionariusze stylu życia – pomagają ocenić dietę, poziom stresu, aktywność fizyczną, sen,
- analiza mikrobiomu jelitowego – coraz częściej uwzględniana, ponieważ flora jelitowa ma wpływ na odporność i wchłanianie składników odżywczych [2].
Na tej podstawie ustala się indywidualne plany suplementacyjne.
Personalizowana suplementacja w Polsce
Polski rynek dopiero dojrzewa do personalizacji. Coraz więcej firm oferuje testy online, badania mikrobiomu czy pakiety krwi, a następnie dostarcza gotowe zestawy suplementów dopasowane do wyników. Popularne są także programy abonamentowe, w których klient co miesiąc otrzymuje paczkę spersonalizowanych kapsułek.
Duże znaczenie ma tutaj rosnąca świadomość konsumentów – coraz częściej pytają oni lekarzy i dietetyków nie o „coś na odporność”, ale o suplementację pod wyniki badań. Polacy zaczynają rozumieć, że nadmiar suplementów bywa równie szkodliwy jak ich niedobór.
Najczęściej personalizowane składniki
W Polsce najczęściej indywidualnie dopasowuje się:
- witaminę D3 – ze względu na powszechny niedobór w populacji i różne tempo metabolizmu,
- magnez – forma (np. cytrynian, taurynian) dobierana jest w zależności od problemów zdrowotnych,
- kwasy omega-3 – ich suplementacja zależy od diety (np. spożycia ryb),
- żelazo i witamina B12 – personalizowane głównie u osób na diecie roślinnej,
- probiotyki – dobierane na podstawie analizy mikrobiomu,
- adaptogeny – jak ashwagandha, rhodiola czy żeń-szeń, zależnie od odporności na stres i obciążeń psychofizycznych [3][4].
Zalety personalizowanej suplementacji
- większa skuteczność – dostarczamy to, czego organizm naprawdę potrzebuje,
- mniejsze ryzyko przedawkowania – eliminacja niepotrzebnych preparatów,
- oszczędność finansowa – zamiast 10 suplementów kupujemy 3 trafione,
- profilaktyka chorób cywilizacyjnych – np. dopasowana suplementacja omega-3 zmniejsza ryzyko chorób serca, a witamina D poprawia odporność [5].
Wyzwania i ograniczenia
- cena – badania i testy genetyczne wciąż są drogie,
- brak regulacji – rynek suplementów w Polsce jest słabo kontrolowany, a jakość produktów bywa różna [6],
- brak specjalistów – niewielu lekarzy i dietetyków w Polsce ma doświadczenie w układaniu personalizowanych planów,
- ryzyko marketingu – niektóre firmy oferują „personalizację” w oparciu tylko o ankietę, co nie ma wartości medycznej.
Przyszłość personalizowanej suplementacji
Personalizacja to nie chwilowa moda, ale część większego trendu w medycynie. Rozwój genetyki, badań mikrobiomu i telemedycyny sprawi, że w najbliższych latach w Polsce dostęp do takich usług stanie się tańszy i bardziej powszechny.
Można się spodziewać, że suplementy będą przygotowywane w formie kapsułek „na miarę”, a nawet drukowane w technologii 3D na podstawie wyników badań pacjenta. Już dziś na Zachodzie działają apteki i laboratoria, które wytwarzają suplementy personalizowane dla konkretnej osoby.
Podsumowanie
Personalizowana suplementacja w Polsce rozwija się dynamicznie i odpowiada na potrzeby nowoczesnego pacjenta. To podejście pozwala skuteczniej wspierać zdrowie i unikać błędów związanych z samodzielnym stosowaniem wielu preparatów. Choć wymaga większych nakładów finansowych i dostępu do specjalistów, to kierunek, w którym zmierza współczesna medycyna.
- Hood L., Friend S.H. Predictive, personalized, preventive, participatory (P4) cancer medicine. Nat Rev Clin Oncol. 2011;8(3):184–187.
- Valdes A.M., Walter J., Segal E., Spector T.D. Role of the gut microbiota in nutrition and health. BMJ. 2018;361:k2179.
- Gröber U., Schmidt J., Kisters K. Magnesium in prevention and therapy. Nutrients. 2015;7(9):8199–8226.
- Panossian A., Wikman G. Effects of adaptogens on the central nervous system and the molecular mechanisms associated with their stress—protective activity. Curr Clin Pharmacol. 2009;4(3):198–219.
- Calder P.C. Omega-3 fatty acids and inflammatory processes: from molecules to man. Biochem Soc Trans. 2017;45(5):1105–1115.
- Komisja Europejska. Report from the Commission to the Council and the European Parliament on the use of substances other than vitamins and minerals in food supplements. Brussels; 2017.
