Passiflora incarnata, czyli męczennica cielista, to roślina coraz chętniej stosowana jako wsparcie w stanach lękowych i napięciowych. Jej działanie znane było w tradycyjnych systemach leczenia, ale dopiero współczesna nauka dostarczyła rzetelnych dowodów na skuteczność passiflory w łagodzeniu objawów lękowych, a także jako wsparcia terapii psychologicznej.
Czym jest passiflora i kiedy się ją stosuje?
Passiflora pochodzi z Ameryki Północnej, ale obecnie uprawiana jest na całym świecie. Surowcem leczniczym są głównie ziele i kwiaty, z których przygotowuje się wyciągi ziołowe, kapsułki lub herbaty. W fitoterapii passiflora znana jest przede wszystkim jako środek na uspokojenie – pomaga w stanach napięcia, lęku, trudności ze snem oraz nerwowym rozdrażnieniu. Znalazła również zastosowanie jako łagodny środek wspomagający terapię osób zmagających się z przewlekłym stresem lub zaburzeniami lękowymi【1】.
Jak działa passiflora na układ nerwowy?
Mechanizm działania passiflory na ludzki organizm związany jest z jej wpływem na układ nerwowy. Główne substancje czynne to flawonoidy (np. chryzyna, apigenina, witexyna) oraz alkaloidy. Najważniejszy efekt działania tej rośliny wynika z wpływu na tzw. układ GABA-ergiczny.
Co to jest GABA?
GABA (kwas gamma-aminomasłowy) to naturalny związek występujący w mózgu. Pełni rolę „hamulca” – pomaga obniżać pobudzenie, wyciszać lęk i stres. W uproszczeniu: gdy GABA działa prawidłowo, łatwiej się zrelaksować, zasnąć, trudniej popaść w niepokój czy panikę.
Passiflora wpływa na poziom i aktywność GABA w mózgu. Jej składniki zwiększają ilość GABA oraz wzmacniają jego działanie na tzw. receptorach GABA-A. To podobny mechanizm, jak w lekach uspokajających z grupy benzodiazepin, choć działanie passiflory jest łagodniejsze i nie prowadzi do uzależnienia czy otępienia【2】.
W badaniach laboratoryjnych wykazano, że wyciągi z passiflory zwiększają prądy GABA w komórkach nerwowych, co wyjaśnia uspokajające i przeciwlękowe działanie tej rośliny【3】.
Wpływ passiflory na objawy lękowe – co mówią badania?
Passiflora była przedmiotem wielu badań naukowych. Najważniejsze z nich pokazują, że roślina ta rzeczywiście może łagodzić objawy lęku, szczególnie o łagodnym i umiarkowanym nasileniu.
W jednym z najczęściej cytowanych badań klinicznych porównano działanie wyciągu z passiflory z popularnym lekiem przeciwlękowym – oksazepamem. Okazało się, że po czterech tygodniach stosowania pacjenci stosujący passiflorę mieli porównywalne efekty w redukcji lęku, jak osoby przyjmujące lek syntetyczny. Dodatkowo, passiflora nie powodowała senności ani spowolnienia umysłowego, które bywają częstym skutkiem ubocznym leków na receptę【4】.
Inne badania potwierdziły, że passiflora może być skuteczna w obniżaniu lęku związanego z sytuacjami stresującymi, np. przed zabiegiem medycznym czy stomatologicznym. Osoby, które przyjęły wyciąg z tej rośliny przed zabiegiem, odczuwały mniejszy stres, nie wykazywały jednak objawów nadmiernego uspokojenia ani spadku koncentracji【5】.
Niektóre prace sugerują także, że passiflora może wspierać osoby odstawiające silne leki uspokajające z grupy benzodiazepin – pomaga zmniejszyć lęk i napięcie podczas tego procesu, co jest szczególnie ważne w terapii uzależnień【6】.
Passiflora jako wsparcie psychoterapii
W praktyce coraz częściej wykorzystuje się passiflorę jako wsparcie w psychoterapii, zwłaszcza w terapii lęku czy stresu. Roślina nie zastępuje profesjonalnej terapii psychologicznej, ale może ułatwić rozpoczęcie pracy nad sobą osobom, które mają problem z nadmiernym napięciem, trudnościami z relaksacją czy snem. Działa łagodnie, nie upośledza funkcjonowania w ciągu dnia, a w wielu przypadkach poprawia komfort życia.
Warto jednak pamiętać, że efekty nie pojawiają się natychmiast – zazwyczaj potrzebnych jest kilka dni lub tygodni regularnego stosowania, by odczuć pełne działanie rośliny. Najlepsze efekty uzyskuje się, łącząc passiflorę z innymi formami dbania o zdrowie psychiczne: ruchem, relaksacją i kontaktem z bliskimi【2】【4】.
Bezpieczeństwo stosowania passiflory
Przy prawidłowym stosowaniu passiflora jest dobrze tolerowana. Do najczęstszych działań niepożądanych należą łagodna senność, sporadycznie uczucie zmęczenia czy lekki ból głowy. Bardzo rzadko mogą pojawić się alergie skórne. Passiflora nie powinna być stosowana równocześnie z silnymi lekami uspokajającymi bez konsultacji lekarskiej, a także przez kobiety w ciąży i dzieci bez nadzoru specjalisty.
W przypadku przewlekłego przyjmowania leków na układ nerwowy (np. leki przeciwdepresyjne, przeciwlękowe, nasenne, przeciwpadaczkowe), rozpoczęcie suplementacji passiflorą należy skonsultować z lekarzem lub farmaceutą – istnieje ryzyko interakcji.
Podsumowanie
Passiflora to roślina o dobrze udokumentowanym, łagodnym działaniu przeciwlękowym. Może stanowić wartościowe wsparcie terapii psychologicznej, szczególnie w okresach silnego stresu i napięcia. Jej największą zaletą jest bezpieczeństwo stosowania oraz brak uzależnienia, co odróżnia ją od wielu leków syntetycznych. Aby uzyskać najlepszy efekt, warto stosować ją regularnie i w połączeniu z innymi metodami dbania o zdrowie psychiczne.
Przypisy
-
Dhawan K., Dhawan S., Sharma A. „Passiflora: a review update.” Journal of Ethnopharmacology 2004; 94(1): 1-23.
-
European Medicines Agency (EMA). Assessment report on Passiflora incarnata L., herba.
-
Elsas SM, et al. „Passiflora incarnata L. (passionflower) extracts elicit GABA currents in hippocampal neurons.” Journal of Ethnopharmacology 2010; 127(2): 251-256.
-
Akhondzadeh S. et al. „Passionflower in the treatment of generalized anxiety: a pilot double-blind randomized controlled trial with oxazepam.” Journal of Clinical Pharmacy and Therapeutics 2001; 26(5): 363-367.
-
Movaffagh A., et al. „Efficacy of Passion Flower Extract in Reducing Dental Anxiety.” Anesthesia Progress 2008; 55(2): 52–56.
-
Carminati D., et al. „Passiflora incarnata L. as an adjunct treatment in benzodiazepine discontinuation: an observational study.” Frontiers in Psychiatry 2024; 15:1471083.
