Ciąża to szczególny czas, w którym organizm kobiety pracuje intensywniej niż zwykle. Zwiększa się zapotrzebowanie na niektóre składniki odżywcze, ale równocześnie wzrasta wrażliwość na substancje mogące zaszkodzić dziecku. Wiele przyszłych mam sięga po naturalne preparaty – zioła, oleje roślinne czy suplementy – wierząc, że skoro są „naturalne”, to muszą być bezpieczne. Nie zawsze tak jest. Naturalne składniki mogą działać leczniczo, ale w okresie ciąży niektóre z nich stają się ryzykowne.
Dlaczego ostrożność jest tak ważna?
Łożysko nie stanowi bariery nie do przejścia. Substancje obecne we krwi matki mogą łatwo przenikać do krwiobiegu dziecka. Dotyczy to zarówno leków syntetycznych, jak i naturalnych ekstraktów roślinnych. Dodatkowo metabolizm w czasie ciąży zmienia się, a wątroba i nerki pracują inaczej, co zwiększa ryzyko działań niepożądanych. Dlatego każdą roślinę czy suplement należy oceniać indywidualnie.
Składniki bezpieczne i zalecane w ciąży
Kwas foliowy (witamina B9)
To podstawowy suplement, którego stosowanie zalecają wszystkie towarzystwa ginekologiczne. Chroni przed wadami cewy nerwowej u dziecka i wspiera prawidłowy rozwój układu nerwowego [1].
Witamina D3
W Polsce niedobory są powszechne, a witamina D wpływa na rozwój kości i odporność. Suplementacja jest rekomendowana przez Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników [2].
Żelazo
W ciąży rośnie zapotrzebowanie na żelazo, a jego niedobór może prowadzić do anemii. Suplementacja powinna być oparta na wynikach badań krwi – nadmiar żelaza także bywa szkodliwy [3].
Magnez
Pomaga przy skurczach mięśni i wspiera układ nerwowy. Najczęściej stosuje się cytrynian lub mleczan magnezu [4].
Imbir (Zingiber officinale)
W małych ilościach jest bezpieczny i skutecznie łagodzi nudności oraz wymioty w pierwszym trymestrze [5]. Najlepiej przyjmować go w formie świeżego korzenia lub herbatki.
Rumianek (Matricaria chamomilla)
Łagodna herbatka rumiankowa działa uspokajająco i wspiera trawienie. Ważne jednak, by nie przekraczać umiarkowanych ilości [6].
Składniki, których należy unikać w ciąży
Aloes (Aloe vera)
Sok z aloesu zawiera antrachinony o działaniu przeczyszczającym, które mogą powodować skurcze macicy i zwiększać ryzyko poronienia [7].
Lukrecja (Glycyrrhiza glabra)
Zawarta w niej glicyryzyna może podnosić ciśnienie tętnicze i wpływać na rozwój płodu. Regularne spożywanie lukrecji w ciąży nie jest zalecane [8].
Szałwia (Salvia officinalis)
Zawiera tujon – związek mogący działać neurotoksycznie i pobudzać skurcze macicy. Należy unikać zarówno naparów, jak i olejku eterycznego [9].
Mięta pieprzowa (Mentha piperita) w dużych dawkach
Choć mięta wspiera trawienie, jej nadmiar może rozluźniać dolny zwieracz przełyku, nasilając zgagę, częstą w ciąży. Olejek eteryczny z mięty jest przeciwwskazany [10].
Żeń-szeń (Panax ginseng)
Zawiera ginsenozydy, które w badaniach na zwierzętach wykazywały działanie teratogenne. Brakuje wiarygodnych badań u kobiet w ciąży, dlatego żeń-szeń nie jest rekomendowany [11].
Olejki eteryczne (np. rozmarynowy, tymiankowy, cynamonowy)
Mogą wywoływać skurcze macicy i działać toksycznie na płód. Stosowanie aromaterapii w ciąży wymaga dużej ostrożności i najlepiej unikać olejków o silnym działaniu [12].
Zasady bezpiecznego stosowania naturalnych składników w ciąży
- Zawsze konsultuj się z lekarzem lub położną. Nawet popularne zioła mogą nie być bezpieczne.
- Używaj tylko sprawdzonych preparatów. Nie wszystkie suplementy dostępne online spełniają normy jakości.
- Unikaj mieszanek ziołowych o niejasnym składzie. Trudno ocenić ich bezpieczeństwo.
- Nie przekraczaj zalecanych dawek. „Naturalne” nie znaczy „dowolne”.
- Obserwuj reakcję organizmu. Każda kobieta może reagować inaczej.
Podsumowanie
Naturalne składniki mogą wspierać kobietę w ciąży, ale nie wszystkie są bezpieczne. Dozwolone są m.in. imbir i rumianek w umiarkowanych ilościach, a także suplementacja kwasem foliowym, witaminą D, żelazem i magnezem. Unikać należy aloesu, lukrecji, szałwii, żeń-szenia oraz wielu olejków eterycznych. Najważniejsza zasada brzmi: żadnych ziół i suplementów bez konsultacji z lekarzem.
- Czeizel A.E., Dudas I. Prevention of the first occurrence of neural-tube defects by periconceptional vitamin supplementation. N Engl J Med. 1992;327(26):1832–1835.
- Jarosz M., Rychlik E., Stoś K., Charzewska J. Normy żywienia dla populacji Polski. Warszawa: NIZP-PZH; 2020.
- Pavord S., Daru J., Prasannan N. et al. UK guidelines on the management of iron deficiency in pregnancy. Br J Haematol. 2020;188(6):819–830.
- Gröber U., Schmidt J., Kisters K. Magnesium in prevention and therapy. Nutrients. 2015;7(9):8199–8226.
- Viljoen E., Visser J., Koen N., Musekiwa A. A systematic review and meta-analysis of the effect and safety of ginger in pregnancy-induced nausea and vomiting. Nutr J. 2014;13:20.
- Srivastava J.K., Shankar E., Gupta S. Chamomile: A herbal medicine of the past with bright future. Mol Med Rep. 2010;3(6):895–901.
- Boudreau M.D., Beland F.A. An evaluation of the biological and toxicological properties of Aloe barbadensis (Miller), Aloe vera. J Environ Sci Health C Environ Carcinog Ecotoxicol Rev. 2006;24(1):103–154.
- Strandberg T.E., Järvenpää A.L., Vanhanen H., McKeigue P.M. Birth outcome in relation to licorice consumption during pregnancy. Am J Epidemiol. 2001;153(11):1085–1088.
- Newall C.A., Anderson L.A., Phillipson J.D. Herbal Medicines: A Guide for Healthcare Professionals. London: Pharmaceutical Press; 1996.
- Ernst E. Herbal medicinal products during pregnancy: are they safe? BJOG. 2002;109(3):227–235.
- Seely D., Dugoua J.J., Perri D., Mills E., Koren G. Safety and efficacy of Panax ginseng during pregnancy and lactation. Can J Clin Pharmacol. 2008;15(1):e87–94.
- Dugoua J.J., Perri D., Seely D. et al. Safety and efficacy of aromatherapy in pregnancy: a systematic review. J Altern Complement Med. 2008;14(4):505–512.
