Boldoa aromatyczna, znana także jako boldo właściwe (Peumus boldus Molina), to wiecznie zielone drzewo pochodzące z Chile, którego liście od wieków wykorzystywane są w medycynie ludowej Ameryki Południowej. Zyskała popularność jako zioło wspomagające trawienie, szczególnie w przypadkach niestrawności, wzdęć i zaburzeń pracy wątroby. Jej gorzkawy smak i aromatyczny zapach sprawiają, że jest często składnikiem mieszanek żółciopędnych. W fitoterapii europejskiej pojawiła się na szerszą skalę w XIX wieku i do dziś jest ceniona ze względu na swoje działanie hepatoprotekcyjne, żółciopędne i przeciwskurczowe.
Właściwości lecznicze
Głównym składnikiem czynnym liści boldo jest alkaloid boldyna, odpowiedzialny za większość działań farmakologicznych tej rośliny. Oprócz boldyny boldo zawiera olejek eteryczny zaskakująco bogaty w eukaliptol (cineol), a także flawonoidy, garbniki i substancje gorzkie[1].
Najważniejsze działania:
- Żółciopędne i żółciotwórcze – pobudza produkcję i przepływ żółci, co wspomaga trawienie tłuszczów i zapobiega zastojom żółci[2].
- Hepatoprotekcyjne – chroni komórki wątroby przed działaniem toksyn i wspomaga ich regenerację.
- Przeciwskurczowe i wiatropędne – łagodzi napięcie mięśni gładkich przewodu pokarmowego, zmniejszając wzdęcia i bóle kolkowe.
- Moczopędne – wspomaga usuwanie nadmiaru płynów z organizmu, co może mieć znaczenie przy łagodnych obrzękach.
Badania in vitro i na zwierzętach wykazują także działanie przeciwutleniające boldyny oraz umiarkowaną aktywność przeciwbakteryjną wobec niektórych szczepów bakterii jelitowych[3].
Zastosowanie
Boldo można stosować w formie naparów, odwarów i nalewek. Liście tej rośliny są dostępne zarówno w postaci ciętej, jak i mielonej, a także w gotowych mieszankach żółciopędnych.
Napar z boldo – przepis:
Składniki:
- 1 łyżeczka suszonych liści boldo
- 250 ml wrzącej wody
Sposób przygotowania:
Zalać liście wrzątkiem, przykryć i parzyć przez 10–15 minut. Przecedzić.
Dawkowanie:
Pić 1–2 razy dziennie po posiłkach. Nie przekraczać 2 filiżanek dziennie bez konsultacji z fitoterapeutą lub lekarzem.
Nalewka z boldo:
Proporcje:
- 50 g suszonych liści
- 250 ml alkoholu 40–60%
Zalać zioła alkoholem i odstawić na 10–14 dni w ciemne miejsce. Następnie przecedzić i przechowywać w butelce z ciemnego szkła.
Dawkowanie:
15–20 kropli w niewielkiej ilości wody, 1–2 razy dziennie, przed posiłkiem.
Wskazania do stosowania:
- niestrawność, wzdęcia, uczucie pełności po jedzeniu,
- osłabiona czynność wątroby i pęcherzyka żółciowego,
- stany skurczowe przewodu pokarmowego,
- wsparcie detoksykacji organizmu.
Przeciwwskazania
Boldo, mimo swoich właściwości leczniczych, wymaga ostrożnego stosowania:
- Nie zaleca się stosowania u kobiet w ciąży i karmiących – ze względu na zawartość alkaloidów i brak wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa.
- U dzieci poniżej 12. roku życia – nie zaleca się stosowania bez nadzoru specjalisty.
- W przypadku kamicy żółciowej – stosowanie boldo może prowadzić do kolki żółciowej, dlatego wymaga konsultacji lekarskiej.
- Interakcje z lekami – może nasilać działanie leków przeciwzakrzepowych oraz wpływać na metabolizm wątrobowy innych leków (np. paracetamolu, statyn)[4].
- Długotrwałe stosowanie – nie powinno przekraczać 2–3 tygodni bez przerwy. Przy przedawkowaniu możliwe są nudności, wymioty i podrażnienie układu pokarmowego.
Porady praktyczne
Zbiór i suszenie:
Boldo nie rośnie naturalnie w Polsce, dlatego liście dostępne są głównie z importu. Jeśli masz możliwość samodzielnej uprawy (np. w szklarniach), zbieraj młode, w pełni rozwinięte liście rano, w suchą pogodę.
Susz w cieniu, w dobrze wentylowanym miejscu, w temperaturze do 40°C. Przechowuj w szczelnych pojemnikach, z dala od światła i wilgoci – do 12 miesięcy.
Domowa uprawa:
W polskich warunkach uprawa boldo wymaga szklarni lub warunków domowych z dużą ilością światła, temperaturą powyżej 15°C i lekką, przepuszczalną glebą. Nie toleruje mrozu ani przelania. Wymaga cierpliwości – wzrost jest powolny.
Przygotowanie preparatów:
- Aby złagodzić gorzki smak naparu, można dodać odrobinę miodu lub liść mięty.
- Klarowanie naparu ułatwi przelanie przez gazę lub filtr do kawy.
- W mieszankach ziołowych boldo dobrze łączy się z miętą, karczochem i rumiankiem – tworząc synergiczne działanie trawienne.
Bibliografia
- Różański H. „Peumus boldus – boldoa aromatyczna”, https://rozanski.li/2221/peumus-boldus-boldoa-aromatyczna/
- EMA. Community herbal monograph on Peumus boldus Molina, folium. EMA/HMPC/150848/2009 Rev. 1.
- Speisky H. et al. (2009). “Boldine and its antioxidant or health-promoting properties”. Phytochemistry Reviews, 8(1), 195–200.
- Morazzoni P., Bombardelli E. (1995). “Boldine: pharmacological activity and analytical methodology for its determination in biological fluids”. Phytomedicine, 2(4), 291–294.
