Wrzesień to czas obfitości w świecie ziół – natura oferuje bogactwo roślin, które można zbierać, suszyć i przetwarzać, by wspierać zdrowie przez cały rok. Jesień sprzyja gromadzeniu zapasów, a chłodniejsze dni i wilgotne poranki tworzą idealne warunki do zbiorów. W tym artykule przedstawiamy, jakie zioła i rośliny lecznicze warto zbierać we wrześniu, jak je przygotować oraz jakie mają właściwości.
Dlaczego wrzesień jest idealny na zbiory ziół?
Wrzesień to okres, gdy wiele roślin osiąga pełnię swoich właściwości leczniczych – owoce są dojrzałe, korzenie bogate w substancje aktywne, a liście wciąż pełne olejków eterycznych. To także czas, gdy dni są jeszcze wystarczająco ciepłe, by suszenie ziół było łatwe, a jednocześnie rośliny przygotowują się do spoczynku, koncentrując swoje składniki w korzeniach i nasionach.
Zbierając zioła we wrześniu, warto pamiętać o kilku zasadach:
- Zbieraj w suchy dzień, najlepiej rano, po opadnięciu rosy.
- Wybieraj zdrowe rośliny, wolne od szkodników i chorób.
- Używaj nożyczek lub sekatora, aby nie uszkodzić rośliny.
- Zbieraj z poszanowaniem dla natury – nie zrywaj wszystkich okazów w jednym miejscu.
Zioła i rośliny do zbioru we wrześniu
1. Rokitnik zwyczajny (Hippophae rhamnoides) – owoce
Właściwości: Rokitnik to prawdziwa bomba witaminowa – jego pomarańczowe owoce są bogate w witaminę C (nawet 10 razy więcej niż cytryna!), witaminy A, E oraz flawonoidy. Wspierają odporność, regenerację skóry i błon śluzowych oraz działają przeciwzapalnie.
Zbiór: Owoce rokitnika zbieraj w pierwszej połowie września, gdy są w pełni dojrzałe, ale jeszcze nie przejrzałe. Uważaj na kolce – najlepiej używać rękawic.
Przygotowanie:
- Sok lub syrop: Przecedź owoce przez gazę, dodaj miód lub cukier i pasteryzuj.
- Olej: Tłoczony z nasion lub macerowany z miąższu – idealny na problemy skórne.
- Suszenie: Susz owoce w temperaturze do 40°C, by zachować witaminy.
Zastosowanie: Dodawaj do herbat, smoothie lub stosuj jako naturalny suplement na jesienne przeziębienia.
2. Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum) – ziele
Właściwości: Dziurawiec działa przeciwdepresyjnie, wspiera układ nerwowy i łagodzi stany zapalne przewodu pokarmowego. Jest ceniony w fitoterapii za działanie uspokajające i poprawiające nastrój.
Zbiór: We wrześniu zbieraj jeszcze kwitnące wierzchołki pędów lub liście, zanim roślina całkowicie przekwitnie.
Przygotowanie:
- Susz: Rozłóż ziele w przewiewnym miejscu, w cieniu.
- Nalewka: Zalej świeże ziele alkoholem 40–60% (np. wódką) i odstaw na 2–3 tygodnie.
- Olej dziurawcowy: Maceruj świeże kwiaty w oleju lnianym lub oliwie na słońcu przez 4–6 tygodni – idealny na oparzenia i rany.
Uwaga: Dziurawiec zwiększa wrażliwość na słońce, dlatego unikaj ekspozycji na UV podczas jego stosowania. Konsultuj stosowanie z lekarzem, jeśli przyjmujesz leki, np. antydepresanty.
3. Róża dzika (Rosa canina) – owoce
Właściwości: Owoce dzikiej róży to jedno z najbogatszych źródeł witaminy C, wspierają odporność, działają przeciwzapalnie i wzmacniają naczynia krwionośne.
Zbiór: Zbieraj dojrzałe, czerwone owoce we wrześniu, najlepiej po pierwszych przymrozkach, gdy są miękkie i słodkie.
Przygotowanie:
- Herbata: Susz owoce w całości lub po usunięciu pestek w temperaturze do 50°C.
- Dżem lub syrop: Gotuj owoce z cukrem, pasteryzuj w słoikach.
- Nalewka: Zalej owoce alkoholem 60% i odstaw na 4–6 tygodni.
Zastosowanie: Herbata z dzikiej róży to doskonały sposób na wzmocnienie organizmu przed zimą.
4. Głóg (Crataegus spp.) – owoce i kwiaty
Właściwości: Głóg wspiera układ sercowo-naczyniowy, reguluje ciśnienie krwi i działa uspokajająco. Jest ceniony w profilaktyce chorób serca.
Zbiór: We wrześniu zbieraj dojrzałe, czerwone owoce. Kwiaty można jeszcze znaleźć na niektórych krzewach w cieplejszych regionach.
Przygotowanie:
- Susz: Owoce susz wlinky w temperaturze do 40°C, najlepiej w całości.
- Nalewka: Owoce zalej alkoholem 40–60% i odstaw na 3–4 tygodnie.
- Dżem: Gotuj owoce z cukrem i sokiem z cytryny, pasteryzuj.
Zastosowanie: Napar z owoców głogu wspiera serce i układ nerwowy.
5. Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica) – liście i korzenie
Właściwości: Pokrzywa oczyszcza organizm, wspiera układ moczowy i wzmacnia włosy oraz paznokcie dzięki zawartości krzemu i witamin.
Zbiór: We wrześniu zbieraj młode liście oraz korzenie (po wykopaniu).
Przygotowanie:
- Susz: Liście susz w przewiewnym miejscu, w cieniu.
- Napar: Zalej liście wrzątkiem, parz 10 minut.
- Sok: Wyciśnij sok ze świeżych liści w sokowirówce.
- Korzenie: Po umyciu i pokrojeniu susz je lub przygotuj odwar.
Zastosowanie: Napary i soki z pokrzywy to naturalny sposób na detoks i wzmocnienie organizmu.
Jak przygotować zioła do przechowywania?
Aby zachować właściwości lecznicze ziół, warto odpowiednio je przechowywać:
- Suszenie: Susz w przewiewnym, suchym miejscu, w temperaturze do 40–50°C, z dala od słońca. Używaj suszarek do ziół lub piekarnika z termoobiegiem.
- Przechowywanie: Przechowuj suszone zioła w szczelnych słoikach lub puszkach, w ciemnym i suchym miejscu.
- Etykietowanie: Oznacz słoiki nazwą rośliny i datą zbioru, aby kontrolować ich świeżość (zioła zachowują właściwości przez 1–2 lata).
Przepisy na wrześniowe przetwory
Napar wzmacniający z dzikiej róży i rokitnika
Składniki:
- 1 łyżka suszonych owoców dzikiej róży
- 1 łyżka suszonych owoców rokitnika
- 300 ml wrzącej wody
- 1 łyżeczka miodu (opcjonalnie)
Przygotowanie:
- Zalej owoce wrzątkiem, przykryj i parz przez 15 minut.
- Przecedź, dodaj miód dla smaku.
- Pij raz dziennie, by wzmocnić odporność.
Nalewka głogowa na serce
Składniki:
- 200 g świeżych owoców głogu
- 500 ml wódki 40–60%
- 50 g cukru (opcjonalnie)
Przygotowanie:
- Owoce umyj, osusz i lekko rozgnieć.
- Zalej alkoholem w słoiku, dodaj cukier, szczelnie zamknij.
- Odstaw na 4–6 tygodni w ciemne miejsce, codziennie wstrząsaj.
- Przecedź i przelej do butelek.
Dawkowanie: 5–10 ml raz dziennie, najlepiej rozcieńczone w wodzie, po konsultacji z lekarzem.
Wrzesień – czas na zdrowie z natury
Wrzesień to idealny moment, by zebrać dary natury i przygotować z nich lecznicze napary, nalewki czy syropy. Rokitnik, dziurawiec, dzika róża, głóg i pokrzywa to tylko niektóre z roślin, które wspierają zdrowie i odporność w okresie jesienno-zimowym. Dzięki prostym metodom przetwarzania możesz cieszyć się ich właściwościami przez cały rok, dbając o swoje samopoczucie w naturalny sposób.
Bibliografia
- Ożarowski A., Jaroniewski W. Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie. Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1987.
- Strzelecka H., Kowalski J. Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa. PWN, Warszawa 2000.
