Skrzyp polny (Equisetum arvense L.), znany także jako „końskie ogony”, to jedna z najstarszych roślin na świecie, która od wieków cieszy się uznaniem w fitoterapii. Już starożytni Grecy i Rzymianie wykorzystywali skrzyp w leczeniu ran i chorób nerek. Dziś, dzięki swoim właściwościom remineralizującym i wzmacniającym, skrzyp jest ceniony przede wszystkim jako wsparcie dla zdrowia włosów, paznokci, skóry i kości. Współcześnie znajduje zastosowanie zarówno w profilaktyce, jak i w domowej fitoterapii, gdzie pomaga zachować mocne kości i piękne włosy[1].
Właściwości lecznicze
Skrzyp polny wykazuje szerokie spektrum działania, które zawdzięcza bogactwu związków aktywnych:
- Krzemionka (kwas krzemowy) – najważniejszy składnik, który wzmacnia strukturę włosów, paznokci oraz kości, wspiera syntezę kolagenu i poprawia elastyczność skóry. Krzem jest także niezbędny do prawidłowej mineralizacji kości i zapobiega ich odwapnieniu[1,2].
- Flawonoidy – działają antyoksydacyjnie, wspierają mikrokrążenie i ochronę naczyń krwionośnych.
- Saponiny – wykazują działanie moczopędne, pomagając usuwać z organizmu zbędne produkty przemiany materii.
- Minerały (potas, mangan, magnez, żelazo) – uzupełniają niedobory mikroelementów, wspierają metabolizm i kondycję skóry[2].
Badania wskazują, że suplementacja ekstraktem ze skrzypu może poprawiać gęstość mineralną kości oraz elastyczność włosów, zmniejszając ich łamliwość[2]. Roślina ta jest także stosowana w profilaktyce osteoporozy oraz jako wsparcie w rekonwalescencji po złamaniach.
Zastosowanie
Najpopularniejsze formy stosowania skrzypu w domu:
- Napar: 1 łyżkę suszonego ziela zalać 1 szklanką wrzątku, parzyć pod przykryciem 15 minut, przecedzić. Pić 1–2 razy dziennie przez 2–3 tygodnie, szczególnie w okresie nasilonego wypadania włosów lub rekonwalescencji po urazach kostnych.
- Odwar: Gotować 1 łyżkę skrzypu w 1 szklance wody przez 10 minut. Taki wywar można stosować zarówno doustnie, jak i zewnętrznie do płukania włosów (zmniejsza ich przetłuszczanie się i łamliwość).
- Kompresy: Odwar ze skrzypu świetnie sprawdza się przy łamliwych paznokciach i na trudno gojące się rany – stosować miejscowo 2–3 razy dziennie.
- Suplementacja: Skrzyp w postaci kapsułek, tabletek lub ekstraktów, zawsze zgodnie z zaleceniami producenta lub fitoterapeuty.
Wskazania:
- Osłabione, łamliwe włosy i paznokcie
- Rekonwalescencja po złamaniach
- Skłonność do osteoporozy i ubytku masy kostnej
- Problemy z gojeniem ran i regeneracją skóry
- Dolegliwości układu moczowego (działanie moczopędne)[2,3]
Czas trwania kuracji: Zazwyczaj 2–4 tygodnie, po czym zaleca się zrobić przerwę.
Przeciwwskazania
- Ciąża i karmienie piersią – brak jednoznacznych danych dotyczących bezpieczeństwa.
- Dzieci do 12. roku życia – stosować wyłącznie po konsultacji z lekarzem.
- Choroby nerek – skrzyp działa moczopędnie i może obciążać nerki.
- Interakcje lekowe: Skrzyp może nasilać działanie leków moczopędnych i obniżać poziom witaminy B1 przy długotrwałym stosowaniu.
- Alergie: U osób wrażliwych mogą wystąpić reakcje skórne.
Środki ostrożności: Nie przekraczać zalecanych dawek. Długotrwałe stosowanie może prowadzić do niedoborów witaminy B1 – warto wtedy uzupełniać ją w diecie lub suplementować.
Porady praktyczne
Zbiór: Skrzyp zbiera się od czerwca do sierpnia, najlepiej w słoneczny dzień, ścinając zielone, niezdrewniałe pędy tuż nad ziemią.
Suszenie: Rozkładać cienką warstwą w przewiewnym miejscu, w temperaturze nieprzekraczającej 40°C.
Przechowywanie: Susz przechowywać w szczelnych, suchych pojemnikach z dala od światła (najlepiej szklane słoiki). Trwałość do 12 miesięcy.
Domowa uprawa: Skrzyp nie nadaje się do typowej uprawy domowej, rośnie dziko na wilgotnych, gliniastych glebach i jest raczej trudny do całkowitego usunięcia z ogrodu.
Przygotowanie preparatów: Jeśli napar jest zbyt gorzki, można dodać kilka kropel soku z cytryny lub miodu. Do klarowania odwaru warto przecedzić go przez gazę.
Szczegóły o morfologii skrzypu polnego znajdziesz w Leksykonie ziół.
Bibliografia
- Ożarowski A., Jaroniewski W.: „Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie”, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1987.
- Ożarowski A. (red.): „Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy”, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1982.
- Górnicka J.: „Apteka Natury. Poradnik zdrowia”, Wyd. Klucz, Warszawa 2010.
- EMA: „Assessment report on Equisetum arvense L., herba” – European Medicines Agency, 2015.
