Agastache rugosa, znana w Polsce jako Agastache szorstka lub mięta koreańska, to wieloletnia roślina z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Ceniona przez zielarzy za szerokie spektrum zastosowań fitoterapeutycznych, zwłaszcza w tradycyjnej medycynie Dalekiego Wschodu, zyskuje coraz większą popularność także w Europie. Jej bogaty skład chemiczny i charakterystyczne cechy morfologiczne ułatwiają identyfikację i zbiór surowca, co czyni ją atrakcyjnym obiektem zainteresowania zarówno botaników, jak i praktyków zielarstwa.
Nazwa łacińska i polska
- Nazwa łacińska: Agastache rugosa (Fisch. & C.A.Mey.) Kuntze
- Nazwa polska: Agastache szorstka, mięta koreańska
Rodzina botaniczna
-
Rodzina: Lamiaceae (jasnotowate)
Jasnotowate to rodzina roślin o charakterystycznym czterokanciastym łodygom i naprzemianległych liściach. Wiele gatunków charakteryzuje się obecnością olejków eterycznych, co znajduje zastosowanie w zielarstwie i aromaterapii.
Pochodzenie i występowanie
Naturalnym obszarem występowania Agastache rugosa jest Azja Wschodnia: Chiny, Korea, Japonia oraz Rosja Dalekowschodnia. Roślina została wprowadzona do upraw w Europie i Ameryce Północnej, gdzie występuje głównie jako roślina ozdobna i zielarska.
- Siedlisko: preferuje stanowiska słoneczne lub półcieniste, gleby przepuszczalne, o lekko kwaśnym do obojętnego pH (6,0–7,0).
- Wysokość n.p.m.: do 1500 m n.p.m.
- Typ rośliny: bylina wieloletnia, trwała w sprzyjających warunkach klimatycznych.
Charakterystyka morfologiczna
- Wysokość: 40–100 cm
- Łodyga: prosta, czterokanciasta, pokryta drobnymi szorstkimi włoskami
- Liście: naprzemianległe, jajowate, ząbkowane, o wyraźnej szorstkości powierzchni, długości 5–10 cm, wydzielające charakterystyczny aromat (olejki eteryczne)
- Kwiaty: drobne, rurkowate, barwy fioletowej lub różowej, zebrane w gęste, szczytowe kwiatostany typu kłos lub wiecha; kwitnienie od lipca do września
- Korzeń: silny, palowy, rozgałęziony, umożliwiający dobrą stabilizację rośliny
- Zapach: intensywny, przypominający mięte z nutą anyżu
Składniki aktywne
Surowiec zielarski zawiera liczne substancje czynne:
- Olejki eteryczne (~1–3%): głównie metylocachikol, limonen, pulegon, estragol – odpowiedzialne za właściwości aromatyczne i farmakologiczne
- Flawonoidy: acetylo-tilianina, luteolina, apigenina – działanie przeciwzapalne i przeciwutleniające
- Kwas rozmarynowy: silny antyoksydant
- Fenolokwasy i inne związki fenolowe
Stabilność składników w suszu jest wysoka pod warunkiem prawidłowego zbioru i suszenia (do 35°C w przewiewnym miejscu).
Zbiór i przygotowanie surowca
- Termin zbioru: najlepiej podczas pełnego kwitnienia, tj. lipiec–sierpień
- Pora dnia: rano, po odparowaniu rosy, dla maksymalnej zawartości olejków eterycznych
- Części rośliny zbierane: liście i kwiatostany
- Technika suszenia: w cieniu, w miejscu przewiewnym, temperatura nieprzekraczająca 35°C, roztarte na cienką warstwę zapewniającą równomierne suszenie
- Przechowywanie: w szczelnych, ciemnych, suchych pojemnikach, z dala od wilgoci i światła – trwałość do 12 miesięcy
Uwagi dla zielarzy
- Testy organoleptyczne: surowiec powinien mieć charakterystyczny, intensywny aromat mięty z nutą anyżu; smak lekko gorzki, ziołowy
- Ocena jakości: świeżość, brak pleśni, minimalna zawartość zanieczyszczeń mechanicznych
- Wpływ środowiska: warunki siedliskowe silnie determinują zawartość olejków eterycznych, w miejscach z większym nasłonecznieniem zawartość olejków jest wyższa
- Unikanie błędów: niezbieranie roślin mokrych, zanieczyszczenie liści i kwiatów zanieczyszczeniami, pomylenie z gatunkami pokrewnymi (np. Agastache foeniculum, które ma łagodniejszy aromat i inną barwę kwiatów)
Ciekawostka historyczna
Agastache rugosa była wykorzystywana w tradycyjnej medycynie chińskiej jako składnik preparatów na dolegliwości układu trawiennego i oddechowego. Historyczne metody obejmowały suszenie kwiatostanów i liści na słońcu oraz przygotowywanie wyciągów wodnych i alkoholowych. W tradycjach koreańskich uważano ją także za roślinę o właściwościach rozgrzewających i wzmacniających odporność.
Bibliografia
-
Li J., et al. Phytochemical and pharmacological review of Agastache rugosa. Journal of Ethnopharmacology. 2020;250:112441.
-
Chen H., et al. Anti-inflammatory properties of essential oils from Agastache rugosa. Phytotherapy Research. 2018;32(5):888-896.
-
Kim S.Y., Lee J.H. Immunomodulatory effects of Agastache rugosa extract in vitro and in vivo. BMC Complementary Medicine and Therapies. 2019;19:89.
-
Polska Farmakopea VI. Monografia Agastache rugosa. Warszawa: PTFarm; 2019.
