Współczesna fitoterapia odzyskuje należne jej miejsce w leczeniu dolegliwości układu pokarmowego. Naturalne leki roślinne, o potwierdzonej skuteczności i bezpieczeństwie, wspierają wątrobę, pęcherzyk żółciowy, jelita i trzustkę – działając przeciwzapalnie, żółciopędnie, rozkurczowo i ochronnie. Jakie surowce mają największe znaczenie i kiedy warto po nie sięgać?
Wielokierunkowe działanie leków roślinnych
Leki ziołowe wykorzystywane w zaburzeniach przewodu pokarmowego działają w sposób kompleksowy. Eksperci Polskiego Towarzystwa Fitoterapii (STANFITO – Gastro, „Lekarz POZ” 1/2024) podkreślają, że ich skuteczność wynika z obecności naturalnych substancji czynnych – flawonoidów, alkaloidów, kwasów fenolowych, olejków eterycznych – które oddziałują na różne struktury układu pokarmowego.
Najważniejsze mechanizmy działania leków roślinnych:
- żółciopędne i żółciotwórcze – ułatwiają przepływ żółci (np. ostropest, karczoch, boldo)
- rozkurczowe (spazmolityczne) – łagodzą skurcze mięśni gładkich jelit i dróg żółciowych (np. mięta pieprzowa, kozłek lekarski)
- hepatoprotekcyjne – chronią i regenerują wątrobę (np. sylimaryna z ostropestu)
- stomachiczne i trawienne – pobudzają wydzielanie soków trawiennych (np. mniszek lekarski, karczoch)
- przeciwzapalne i antyoksydacyjne – hamują stany zapalne i stres oksydacyjny (np. kurkuma, karczoch)
- regulujące mikrobiotę jelitową – wspierają równowagę flory jelitowej
Wątroba pod opieką ziół
Wątroba to centralny narząd metaboliczny, filtrujący toksyny, produkujący żółć i uczestniczący w gospodarce tłuszczowej. Zaburzenia jej pracy wpływają na trawienie, odporność i poziom energii.
Zioła o działaniu hepatoprotekcyjnym:
- Ostropest plamisty (Silybum marianum)
Zawiera sylimarynę, która stabilizuje błony komórkowe hepatocytów, działa przeciwzapalnie i przeciwfibrotycznie. Szczególnie polecany w toksycznym uszkodzeniu wątroby, NAFLD i marskości.
→ Produkty: Sylimarol Vita, Essylimar - Karczoch zwyczajny (Cynara scolymus)
Zawiera cynarynę i luteolinę – substancje wspierające detoksykację, obniżające poziom transaminaz i lipidów.
→ Produkty: Sylicynar, Cynarex - Boldo (Peumus boldus) i Aloes drzewiasty (Aloe ferox)
Zawarte w produktach typu Boldaloin, pobudzają wydzielanie żółci i poprawiają wypróżnienia.
Pęcherzyk i drogi żółciowe – ułatwiony przepływ żółci
Zioła żółciopędne i spazmolityczne ułatwiają przepływ żółci do dwunastnicy, co jest kluczowe w trawieniu tłuszczów. Sprawdzają się przy dyskinezji dróg żółciowych, niestrawności, stanach po cholecystektomii.
Uwaga: Przeciwwskazaniem jest stwierdzona kamica żółciowa.
Wartościowe kompozycje ziołowe:
- Mieszanki z kocanką, rumiankiem, kolendrą i mniszkiem
→ Działanie: żółciopędne, spazmolityczne, wiatropędne
→ Produkt: Cholesol - Karczoch + rzodkiew czarna + mięta + węgiel leczniczy
→ Pobudzają wydzielanie żółci i soków trawiennych, łagodzą wzdęcia
→ Produkt: Raphacholin C - Zioła wieloskładnikowe – ostropest, mięta, mniszek, bylica boże drzewko, drapacz
→ Zwiększają produkcję żółci, wspierają trawienie tłuszczów
→ Produkt: Gastrovit MultiActive - Zestawy z kurkumą, kozłkiem, pokrzykiem, karczochem i miętą
→ Działają żółciopędnie, rozkurczowo i uspokajająco
→ Produkt: Cholitol
Naturalna pomoc dla trawienia i jelit
Dolegliwości żołądkowo-jelitowe, takie jak niestrawność, wzdęcia, zespół jelita drażliwego, mogą być skutecznie łagodzone za pomocą roślin o działaniu trawiennym, osłonowym i przeciwzapalnym.
Przykładowe składniki pomocne w dysfunkcjach jelit:
- Rumianek pospolity (Matricaria chamomilla) – działanie spazmolityczne, przeciwzapalne, łagodzi podrażnienia
- Koper włoski i anyż – wiatropędne i rozkurczowe, ułatwiają trawienie
- Kurkuma (Curcuma longa) – działanie przeciwzapalne, żółciopędne, osłania śluzówkę jelit
- Mięta pieprzowa (Mentha × piperita) – rozluźnia mięśnie gładkie jelit, redukuje bóle brzucha, łagodzi objawy IBS
Ziołolecznictwo w praktyce – o czym pamiętać?
- Skonsultuj z lekarzem lub fitoterapeutą – szczególnie przy przewlekłych chorobach wątroby, trzustki lub przy stosowaniu leków syntetycznych.
- Zwracaj uwagę na przeciwwskazania – np. kamica żółciowa, alergie, ciąża.
- Wybieraj preparaty standaryzowane – o udokumentowanym składzie i dawkowaniu.
- Zioła działają najlepiej w formie systematycznej i długoterminowej – choć efekty można zauważyć już po kilku dniach.
Podsumowanie
Leki roślinne stanowią dziś nie tylko element tradycyjnej medycyny ludowej, ale i uznane wsparcie leczenia wielu schorzeń układu pokarmowego. Skuteczność takich składników jak ostropest, karczoch, mięta czy kurkuma potwierdzają nie tylko wielowiekowe obserwacje, ale także współczesne badania kliniczne. Odpowiednio dobrana fitoterapia może realnie wspierać trawienie, regenerację wątroby, eliminację toksyn i ogólną równowagę metaboliczną organizmu.
Źródło:
- Krauze-Baranowska, Mirosława, et al. „Zastosowanie leków roślinnych w chorobach układu pokarmowego-stanowisko ekspertów Polskiego Towarzystwa Fitoterapii-STANFITO-Gastro. Część I.” General Practitioner/Lekarz POZ 10.1 (2024).
