Zioła i antybiotyki – czy mogą osłabiać lub nasilać leczenie? CYKL cz.4

Jesienią i zimą antybiotyki są przepisywane częściej (zatoki, angina, oskrzela, pęcherz). Równolegle wiele osób sięga po „naturalne” wsparcie. Część roślin osłabia działanie antybiotyku, inne nasilają działania niepożądane. Poniżej praktyczne kompendium.

Antybiotyki najczęściej stosowane jesienią/zimą – interakcje ze ziołami

1) Amoksycylina (aminopenicylina)

• Stosowana w: angina paciorkowcowa, zapalenie ucha, oskrzeli.
• Nie łączyć z:

• • śluzami roślinnymi (prawoślaz, siemię lniane, babka płesznik) – słabsze wchłanianie [1].

  • nalewkami alkoholowymi – drażnienie przewodu pokarmowego.

• Bezpieczniejsze wsparcie: rumianek, melisa (łagodzą żołądek).
• Wskazówka: zioła śluzowe przyjmuj ≥2 h po antybiotyku.

2) Amoksycylina + kwas klawulanowy (penicylina z inhibitorem β-laktamaz)

• Stosowana w: zapalenie zatok, płuc, trudniejsze infekcje.
• Nie łączyć z:

• • śluzami (prawoślaz, babka, siemię) – blokada wchłaniania [1].

  • alkoholem/nalewkami – większe ryzyko nudności; z metronidazolem groźna reakcja disulfiramowa [4].

• Bezpieczniejsze wsparcie: lipa, rumianek (napotnie, łagodząco).
• Wskazówka: utrzymuj odstęp 2 h od śluzów.

3) Cefuroksym (cefalosporyna)

• Stosowany w: zapalenie płuc, zatok, gardła, ZUM.
• Nie łączyć z:

• • czosnkiem, imbirem, kurkumą, ginkgo – efekt przeciwpłytkowy → krwawienia [5].

  • nalewkami alkoholowymi – podrażnienie jelit.

• Bezpieczniejsze wsparcie: szałwia (płukanie gardła, działanie odkażające).
• Wskazówka: unikaj skoncentrowanych ekstraktów „przeciwzapalnych”.

4) Azytromycyna (makrolid)

• Stosowana w: zapalenie zatok, płuc, zakażenia atypowe.
• Nie łączyć z:

• • lukrecją – hipokaliemia → arytmie/QT [6].

  • berberyną – możliwy wpływ kardiologiczny (kanał hERG) [7].

  • dziurawcem – obniżenie stężenia przez CYP/P-gp [8].

• Bezpieczniejsze wsparcie: rumianek; Saccharomyces boulardii – profilaktyka biegunki poantybiotykowej [10].
• Wskazówka: przy makrolidach unikać wszystkiego, co wpływa na rytm serca lub CYP3A4.

5) Klarytromycyna (makrolid)

• Stosowana w: zapalenie zatok/płuc; eradykacja Helicobacter pylori.
• Nie łączyć z:

• • dziurawcem – spadek skuteczności [8].

  • berberyną, kurkuminą – hepatotoksyczność/arytmie (dane mechanistyczne, hERG) [7].

  • lukrecją – ryzyko zaburzeń rytmu (hipokaliemia) [6].

• Bezpieczniejsze wsparcie: lipa, rumianek.
• Wskazówka: klarytromycyna silnie hamuje CYP3A4 – ogranicz suplementy.

6) Doksycyklina (tetracyklina)

• Stosowana w: zapalenie zatok, borelioza, trądzik.
• Nie łączyć z:

• • ziołami/minerałami bogatymi w Ca/Mg/Fe (pokrzywa, skrzyp, mniszek; preparaty mineralne) – chelatacja → mniejsze wchłanianie [2].

  • śluzami (prawoślaz, babka) – blokada wchłaniania [1].

  • imbirem, alkoholem – nasilenie podrażnienia żołądka.

• Bezpieczniejsze wsparcie: rumianek na żołądek.
• Wskazówka: wszystko z minerałami/śluzami – ≥2–3 h odstępu.

7) Cyprofloksacyna (fluorochinolon)

• Stosowana w: ZUM, oskrzela, prostata.
• Nie łączyć z:
• • zieloną herbatą, kawą, yerbą – kumulacja kofeiny (hamowanie metabolizmu) → kołatania serca, bezsenność [3].
  • dziurawcem – spadek stężenia [8].
  • lukrecją – ryzyko arytmii (hipokaliemia) [6].
  • ziołami/minerałami Ca/Mg/Fe (pokrzywa, skrzyp) – chelatacja [2].
• Bezpieczniejsze wsparcie: lipa, melisa (napięcie, gorączka).
• Wskazówka: ogranicz kofeinę; minerały i śluzy po kilku godzinach.

8) Lewofloksacyna (fluorochinolon)

• Stosowana w: cięższe zakażenia płuc, skóry.
• Nie łączyć z:

• • lukrecją – arytmie (niski potas) [6].

  • berberyną – obciążenie serca (hERG) [7].

  • dziurawcem – spadek stężenia [8].

• Bezpieczniejsze wsparcie: rumianek, lipa.
• Wskazówka: chinolony + wszystko, co wpływa na QT → unikać.

9) Metronidazol (nitroimidazol)

• Stosowany w: zakażenia jamy ustnej, jelit, ginekologia.
• Nie łączyć z:

• • alkoholem (także w nalewkach i syropach) – reakcja disulfiramowa: nudności, kołatania serca [4].

• Bezpieczniejsze wsparcie: napary wodne (np. rumianek).
• Wskazówka: zero alkoholu do 48–72 h po zakończeniu leczenia.

10) Furazydyna (pochodna nitrofuranu)

• Stosowana w: zapalenie pęcherza.
• Nie łączyć z:

• • ziołami moczopędnymi (pokrzywa, skrzyp, mniszek) – szybsze wydalanie leku.

  • żurawiną – zakwaszanie moczu zmienia aktywność/metabolizm furazydyny.

• Bezpieczniejsze wsparcie: lipa (gorączka), nawadnianie.
• Wskazówka: unikaj „moczopędnych miksów” podczas kuracji.

11) Fosfomycyna (jednorazowo w ZUM)

• Stosowana w: niepowikłane zapalenie pęcherza.

• Nie łączyć z:

  • śluzami (prawoślaz, babka, siemię) – gorsze wchłanianie [1].

• Bezpieczniejsze wsparcie: rumianek (układ moczowy), woda.
• Wskazówka: dawkę fosfomycyny wypij na pusty żołądek; śluzy znacznie później.

12) Kotrimoksazol (trimetoprim + sulfametoksazol)

• Stosowany w: ZUM, infekcje dróg oddechowych.
• Nie łączyć z:

• • dziurawcem – spadek stężenia [8].

  • czosnkiem, imbirem, ginkgo, kurkumą – krwawienia (efekt przeciwpłytkowy) [5,9].

• Bezpieczniejsze wsparcie: lipa, melisa.
• Wskazówka: unikaj „mieszanki przeciwzapalnej” przy jednoczesnym ryzyku krwawień.

Zioła, które mogą wspierać antybiotykoterapię

• Rumianek, lipa, melisa – łagodzą dolegliwości żołądkowe, ułatwiają sen.
• Szałwia – płukanki odkażające w gardle.
• Miód i propolis bezalkoholowy – wsparcie objawowe.
• Saccharomyces boulardii – profilaktyka biegunki poantybiotykowej [10].
  Zasada: napary i probiotyk z odstępem od antybiotyku (najczęściej ≥2 h).

10 zasad bezpieczeństwa pacjenta na antybiotyku

1. Nie popijaj antybiotyku ziołami ani sokami. Woda to standard.
2. Śluzy/błonnik (prawoślaz, siemię, babka) – ≥2 h odstępu [1].
3. Unikaj dziurawca – obniża stężenie wielu antybiotyków [8].
4. Makrolidy (azytromycyna/klarytromycyna) nie z lukrecją i berberyną [6,7].
5. Fluorochinolony (cypro-/lewofloksacyna) nie z kofeiną (zielona herbata, kawa, yerba) i minerałami [2,3].
6. Cefalosporyny – ostrożnie z czosnkiem/imbirem/ginkgo/kurkumą (krwawienia) [5].
7. Metronidazol – zero alkoholu (również w nalewkach) [4].
8. Furazydyna/fosfomycyna – bez ziół moczopędnych i śluzów w tym samym czasie.
9. Czytaj składy syropów/„mieszanek” (alkohol, kofeina, zioła o silnym działaniu).
10. W wątpliwościach – lekarz/farmaceuta; zioła wspierające stosuj z umiarem.

Bibliografia (przypisy)

[1] Hage-Sleiman R. et al. Effect of Althaea officinalis extracts on absorption.
[2] Neuvonen PJ. Interactions with tetracyclines and quinolones. Clin Pharmacokinet. 1991;20(6):451–460.
[3] Healy DP. et al. Ciprofloxacin–caffeine interaction. Clin Pharmacol Ther. 1989;45(6):586–591.
[4] FDA label: Metronidazole – alcohol interaction warning.
[5] Banerjee S. et al. Garlic and antibiotics: synergism/platelets. J Appl Microbiol. 2009;106(6):1764–1773.
[6] Yoshino T. et al. Licorice-induced hypokalemia/pseudoaldosteronism. Front Nutr. 2021;8:646108.
[7] Zhi D. et al. Berberine + clarithromycin: hERG/cardiotoxicity. Biochem Pharmacol. 2015;97(2):195–206.
[8] Mannel M. Drug interactions with St John’s wort. Drug Safety. 2004;27(11):773–797.
[9] Heck AM. et al. Potential herb–drug interactions (incl. bleeding). Am J Health-Syst Pharm. 2000;57(13):1221–1227.
[10] Szajewska H. et al. Saccharomyces boulardii in AAD prevention. Aliment Pharmacol Ther. 2015;42(7):793–801.