Zioła a leki hormonalne – które zestawienia mogą zaszkodzić? – CYKL cz.6

Leki hormonalne odgrywają istotną rolę w zdrowiu kobiet – obejmują antykoncepcję, leczenie chorób tarczycy i hormonalną terapię zastępczą (HTZ). Skuteczność tych terapii zależy od stabilnych stężeń hormonów we krwi.

Naturalne preparaty – zioła, adaptogeny i suplementy – także zawierają aktywne związki biologiczne, które mogą wpływać na metabolizm leków, ich wchłanianie lub działanie w organizmie. Czasem wzmacniają efekty terapii, ale częściej powodują ryzyko: zmniejszenie skuteczności leczenia albo nasilenie skutków ubocznych.

Jak działają leki hormonalne

• Antykoncepcja hormonalna – zawiera estrogeny i gestageny; hamuje owulację, zagęszcza śluz szyjkowy, zmienia endometrium.
• Lewotyroksyna (T4) – syntetyczny hormon tarczycy stosowany w niedoczynności; skuteczność zależy od wchłaniania w jelitach.
• Tyreostatyki (np. tiamazol, propylotiouracyl) – stosowane w nadczynności tarczycy; hamują syntezę hormonów.
• Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) – podawanie estrogenów i gestagenów w celu złagodzenia objawów menopauzy.

Każda z tych terapii może wchodzić w interakcje z roślinami i suplementami.

Zioła i suplementy – najczęstsze interakcje

1. Dziurawiec (Hypericum perforatum)

• Działanie: stosowany w łagodnych zaburzeniach nastroju.
• Interakcje: aktywuje enzymy wątrobowe (CYP3A4) i transporter P-gp; przyspiesza rozkład estrogenów, gestagenów i tyreostatyków [1].
• Ryzyko: spadek skuteczności antykoncepcji i HTZ, nieskuteczność leków na tarczycę.
• Wskazówka: nie stosuj z żadnymi lekami hormonalnymi.

2. Zioła przeczyszczające (senes, kruszyna, rzewień, aloes)

• Działanie: pobudzają perystaltykę jelit.
• Interakcje: przyspieszają pasaż treści jelitowej, utrudniając wchłanianie estrogenów i lewotyroksyny [2].
• Ryzyko: nieskuteczność antykoncepcji lub leczenia tarczycy.
• Wskazówka: unikaj stosowania równocześnie z lekami hormonalnymi.

3. Węgiel aktywowany

• Działanie: adsorbent toksyn i leków w jelitach.
• Interakcje: wiąże estrogeny, gestageny i lewotyroksynę [3].
• Ryzyko: obniżenie skuteczności terapii.
• Wskazówka: zachowaj kilkugodzinny odstęp od leków.

4. Soja i izoflawony

• Działanie: zawiera fitoestrogeny, wpływa na metabolizm tarczycy.
• Interakcje: zmniejsza wchłanianie lewotyroksyny [6]; w HTZ nasila łączny efekt estrogenowy [11].
• Ryzyko: wzrost TSH, krwawienia, tkliwość piersi.
• Wskazówka: zachowaj 4 godziny odstępu od leku; przy HTZ stosuj tylko po konsultacji.

5. Błonnik i śluzy roślinne (siemię lniane, babka płesznik, prawoślaz)

• Działanie: regulują trawienie, obniżają cholesterol.
• Interakcje: zmniejszają wchłanianie lewotyroksyny [5].
• Ryzyko: podwyższone TSH, objawy niedoczynności.
• Wskazówka: zachowaj 2–4 godziny odstępu.

6. Kawa i herbata

• Działanie: zawierają kofeinę i taniny.
• Interakcje: kofeina zmniejsza wchłanianie lewotyroksyny [8].
• Ryzyko: nieskuteczność leczenia niedoczynności tarczycy.
• Wskazówka: lek przyjmuj na czczo, popijając wyłącznie wodą.

7. Ashwagandha (Withania somnifera)

• Działanie: adaptogen, może stymulować tarczycę.
• Interakcje: poprawia funkcję tarczycy w niedoczynności, ale w połączeniu z lewotyroksyną grozi nadczynnością [9].
• Ryzyko: objawy nadczynności (kołatania serca, bezsenność).
• Wskazówka: stosuj ostrożnie, monitoruj hormony.

8. Jod w suplementach (kelp, spirulina, chlorella)

• Działanie: dostarcza substratu do syntezy hormonów tarczycy.
• Interakcje: osłabia działanie tyreostatyków [10].
• Ryzyko: nasilenie nadczynności.
• Wskazówka: unikaj w nadczynności tarczycy.

9. Czosnek, imbir, ginkgo, kurkuma

• Działanie: działają przeciwpłytkowo.
• Interakcje: w połączeniu z antykoncepcją i HTZ mogą zwiększać ryzyko krwawień [4].
• Ryzyko: krwawienia, siniaki.
• Wskazówka: ostrożność przy jednoczesnym stosowaniu.

10. Lukrecja (Glycyrrhiza glabra)

• Działanie: działa estrogennie i mineralokortykosteroidowo.
• Interakcje: nasila zatrzymywanie wody i podnosi ciśnienie krwi; w HTZ może wzmacniać efekt estrogenów [12].
• Ryzyko: obrzęki, nadciśnienie.
• Wskazówka: unikaj przy nadciśnieniu i terapii HTZ.

11. Czerwona koniczyna (Trifolium pratense)

• Działanie: źródło fitoestrogenów.
• Interakcje: w połączeniu z HTZ może prowadzić do nadmiernej stymulacji estrogenowej [11].
• Ryzyko: krwawienia, bóle głowy, tkliwość piersi.
• Wskazówka: stosuj ostrożnie, tylko pod kontrolą lekarza.

12. Pluskwica groniasta (Cimicifuga racemosa)

• Działanie: działa estrogennopodobnie, łagodzi objawy menopauzy.
• Interakcje: z HTZ zwiększa ryzyko działań ubocznych [11].
• Ryzyko: bóle brzucha, krwawienia.
• Wskazówka: nie łącz bez konsultacji z lekarzem.

Zasady bezpieczeństwa

1. Informuj lekarza o wszystkich suplementach i ziołach.
2. Unikaj dziurawca przy każdej terapii hormonalnej.
3. Stosuj odstęp między lekami a błonnikiem, soją czy preparatami mineralnymi.
4. Nie łącz HTZ z fitoestrogenami bez kontroli lekarskiej.
5. Kontroluj spożycie jodu przy nadczynności tarczycy.
6. Monitoruj objawy uboczne i wyniki badań (TSH, FT4, badania ginekologiczne).

Podsumowanie

Interakcje między ziołami a lekami hormonalnymi są częstsze, niż się wydaje. Najczęstsze ryzyka to:

• spadek skuteczności antykoncepcji,
• nasilenie objawów tarczycowych,
• nadmierna ekspozycja na estrogeny w HTZ.

Świadome stosowanie suplementów i konsultacja z lekarzem pozwalają uniknąć zagrożeń i zwiększyć bezpieczeństwo terapii.

Bibliografia (wybór)

1. Mannel M. Drug interactions with St John’s wort. Drug Safety. 2004;27(11):773–797.
2. Ashar BH, Rowland-Seymour A. Vitamin C supplementation and hormonal interactions. Am J Clin Nutr. 2008;87(5):1426–1434.
3. Chen XW et al. Green tea, herbal medicines and drug metabolism. Curr Drug Metab. 2011;12(5):481–490.
4. Chiu AC, Sherman SI. Fiber supplements and levothyroxine absorption. Thyroid. 1998;8(8):667–671.
5. Messina M et al. Soy intake and thyroid function. Thyroid. 2006;16(3):249–258.
6. Campbell NRC et al. Ferrous sulfate reduces thyroxine efficacy. Ann Intern Med. 1992;117(12):1010–1013.
7. Benvenga S et al. Coffee and levothyroxine absorption. Thyroid. 2008;18(3):293–301.
8. Sharma AK et al. Withania somnifera improves thyroid function. J Altern Complement Med. 2018;24(3):243–248.
9. Leung AM et al. Dietary iodine and thyroid function. Endocrinol Metab Clin North Am. 2011;40(4):727–742.
10. Liske E et al. Cimicifuga racemosa and hormone replacement therapy. Maturitas. 2002;44(Suppl 1):S29–S43.
11. Ulbricht C et al. Systematic review of herb and supplement interactions. J Diet Suppl. 2008;5(4):349–436.