Wiele osób z chorobą Hashimoto słyszy, że powinno „wzmacniać odporność”. Tymczasem problemem w tej chorobie nie jest osłabiony układ immunologiczny, lecz jego nadaktywność. Organizm błędnie rozpoznaje własną tarczycę jako wroga i wytwarza przeciwko niej przeciwciała (anty-TPO, anty-TG), które stopniowo uszkadzają gruczoł. W takiej sytuacji zioła o działaniu immunostymulującym (np. jeżówka, traganek, żeń-szeń) mogą pogorszyć stan zapalny.
Znacznie lepiej sprawdzają się rośliny o działaniu immunomodulującym, które nie pobudzają odporności, lecz równoważą jej reakcje. Jednym z najlepiej przebadanych przykładów takiej rośliny jest czarnuszka siewna (Nigella sativa L.) – nazywana „złotem faraonów”.
Dlaczego czarnuszka jest wyjątkowa?
Czarnuszka zawiera ponad 100 związków bioaktywnych, z których najważniejszym jest tymochinon – silny przeciwutleniacz (antyoksydant) i regulator procesów zapalnych. W przeciwieństwie do leków immunosupresyjnych, które tłumią odporność, tymochinon normalizuje jej aktywność, co oznacza, że hamuje nadmierne reakcje, nie wyłączając naturalnych mechanizmów obronnych organizmu.
Badania pokazują, że tymochinon:
- hamuje działanie enzymów prozapalnych (COX-2, 5-LOX, NF-κB), które nasilają stan zapalny (1),
- obniża poziom cytokin prozapalnych (IL-6, TNF-α) – substancji, które w Hashimoto niszczą komórki tarczycy (2),
- zwiększa aktywność limfocytów Treg (regulatorowych), które „uspokajają” układ immunologiczny (3),
- wzmacnia naturalne systemy antyoksydacyjne, takie jak glutation i katalaza, chroniąc tarczycę przed stresem oksydacyjnym (4).
Dzięki tym właściwościom czarnuszka nie tylko wspiera tarczycę, lecz także pomaga zmniejszyć zmęczenie, poprawia metabolizm i wspomaga mikrobiotę jelitową, która w Hashimoto odgrywa kluczową rolę.
Co mówią badania naukowe?
Najbardziej znane badanie kliniczne dotyczące Hashimoto przeprowadzono w 2016 roku w Iranie. Kobiety z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy przyjmowały przez osiem tygodni 2 g sproszkowanych nasion czarnuszki dziennie. Wyniki były imponujące:
- poziom TSH spadł średnio z 6,4 do 4,1 mIU/l,
- wzrosły poziomy hormonów T3 i T4,
- znacznie zmniejszyły się przeciwciała anty-TPO i anty-TG,
- poprawił się profil lipidowy i masa ciała (5).
W innym badaniu (2019 r.) połączenie oleju z czarnuszki i selenu (200 µg dziennie) przyniosło jeszcze lepsze efekty – obniżenie przeciwciał anty-TPO było większe niż przy samym selenie (6). Oznacza to, że czarnuszka może działać synergicznie z mikroelementami wspierającymi tarczycę.
Przegląd badań opublikowany w Frontiers in Pharmacology (2021) potwierdza, że Nigella sativa obniża markery stanu zapalnego (CRP, TNF-α) i wspiera równowagę immunologiczną u osób z chorobami autoimmunologicznymi (7).
Czarnuszka a stres oksydacyjny i jelita
W Hashimoto przewlekły stan zapalny tarczycy powoduje stres oksydacyjny – nadmiar wolnych rodników, które uszkadzają komórki. Tymochinon działa jak naturalna „tarcza” przeciwko tym cząsteczkom, a jednocześnie zwiększa aktywność enzymów antyoksydacyjnych w wątrobie i tarczycy (8).
Czarnuszka wspiera również mikrobiotę jelitową, czyli zespół bakterii bytujących w przewodzie pokarmowym. Ich równowaga wpływa na odporność i stan zapalny. Badania wskazują, że tymochinon stymuluje wzrost pożytecznych bakterii Lactobacillus i Bifidobacterium, jednocześnie ograniczając rozwój patogenów (9). To istotne, bo aż 70% układu odpornościowego znajduje się właśnie w jelitach.
Jak stosować czarnuszkę przy Hashimoto?
Forma: najlepiej wybierać olej tłoczony na zimno, nierafinowany, przechowywany w ciemnej butelce. Alternatywą jest sproszkowana czarnuszka w kapsułkach lub nasiona dodawane do posiłków.
Dawkowanie:
-
- olej: 1–2 łyżeczki dziennie po posiłku,
- proszek: 1–2 g dziennie (np. z miodem lub jogurtem).
Czas stosowania: minimum 8–12 tygodni. Można stosować dłużej, robiąc przerwy 1–2 tygodnie po każdym kwartale.
Połączenia: czarnuszka dobrze współgra z selenem, cynkiem, witaminą D3, kurkuminą i probiotykami. Wspólne stosowanie może wzmacniać jej efekt przeciwzapalny i antyoksydacyjny (10).
Kiedy zachować ostrożność
Czarnuszka jest uznawana za bezpieczną roślinę, jednak należy zachować umiar i rozsądek:
- może obniżać poziom cukru i ciśnienie krwi, dlatego osoby przyjmujące leki przeciwcukrzycowe lub hipotensyjne powinny monitorować parametry (11),
- nie zaleca się jej w ciąży – tymochinon może działać rozkurczowo na mięśnie macicy,
- osoby po transplantacji narządów lub na terapii immunosupresyjnej powinny unikać dużych dawek preparatów z wysoką zawartością tymochinonu,
- zawsze wybieraj olej wysokiej jakości, z kontrolowanego źródła i krótkim terminem przydatności.
Podsumowanie
Czarnuszka to jedno z najlepiej poznanych ziół o działaniu immunomodulującym, a nie immunostymulującym. W chorobie Hashimoto jej rola polega na uspokojeniu nadaktywnego układu odpornościowego, ochronie komórek tarczycy przed stresem oksydacyjnym oraz wsparciu pracy jelit i metabolizmu.
Nie zastępuje leczenia hormonalnego, ale może być jego cennym uzupełnieniem, poprawiając samopoczucie i parametry biochemiczne. Regularne stosowanie wysokiej jakości oleju z czarnuszki, połączone z odpowiednią dietą i stylem życia, to bezpieczny i skuteczny sposób na przywrócenie organizmowi równowagi.
Bibliografia
- Salem M. L., Int. Immunopharmacol. 2005 – immunomodulacja limfocytów Th1/Th2.
- Gholamnezhad Z. et al., J. Ethnopharmacol. 2016 – działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne.
- Majdalawieh A. F. et al., Front. Biosci. 2017 – aktywacja komórek Treg przez tymochinon.
- Darakhshan S. et al., Front. Pharmacol. 2021 – wpływ na stres oksydacyjny.
- Farhangi M. A. et al., BMC Complement Altern Med 2016 – obniżenie TSH i przeciwciał.
- Ebrahimi-Mamaghani M. et al., Phytother. Res. 2019 – synergiczne działanie z selenem.
- Rahman M. A. et al., Front. Pharmacol. 2021 – przegląd systematyczny.
- Hadi A. et al., Clin. Nutr. 2020 – wpływ na enzymy antyoksydacyjne.
- Othman M. S. et al., Nutrients 2021 – działanie na mikrobiotę jelitową.
- Gasmi A. et al., Front. Immunol. 2023 – rola związków roślinnych w autoimmunologii.
- Khan M. A. et al., J. Diabetes Metab. Disord. 2020 – bezpieczeństwo stosowania czarnuszki.
