Zgaga i refluks pojawiają się często nagle — po tłustym posiłku, kawie, stresie lub jedzeniu w pośpiechu. Objawiają się uczuciem pieczenia za mostkiem, kwaśnym smakiem w ustach czy uczuciem cofania treści żołądkowej.
Choć środki farmakologiczne mogą przynieść szybką ulgę, wiele osób poszukuje naturalnych substancji, które działają równie skutecznie, a jednocześnie wspierają fizjologiczną równowagę układu pokarmowego.
Poniżej przedstawiono środki o potwierdzonym mechanizmie działania, które można zastosować doraźnie, gdy objawy refluksu lub zgagi pojawią się nagle.
1. Alginiany – naturalna bariera przed kwasem
Mechanizm działania:
Alginiany (pochodne kwasu alginowego, pozyskiwane z brunatnic morskich) w kontakcie z kwasem żołądkowym tworzą delikatny, gęsty żel. Warstwa ta unosi się na powierzchni treści żołądkowej, tworząc barierę mechaniczną, która ogranicza cofanie się kwasu do przełyku (1).
Forma i sposób użycia:
Doraźnie stosuje się zawiesiny lub tabletki do żucia zawierające alginian sodu i wodorowęglany. Przyjmowane po posiłku i przed snem przynoszą ulgę już po kilku minutach.
Bezpieczeństwo:
Preparaty alginianowe są dobrze tolerowane, mogą być stosowane u dorosłych, osób starszych i kobiet w ciąży. Nie zaburzają wydzielania kwasu solnego – działają miejscowo, fizycznie.
2. Lukrecja DGL – ochrona błony śluzowej
Mechanizm działania:
Lukrecja gładka (Glycyrrhiza glabra) zawiera glicyryzynę, która może wpływać na gospodarkę elektrolitową i podnosić ciśnienie krwi. Dlatego w fitoterapii refluksu stosuje się formę DGL (deglycyrrhizinated licorice) – ekstrakt pozbawiony glicyryzyny, zachowujący jednak wszystkie właściwości śluzowe i regenerujące.
Jak działa:
Zwiększa wydzielanie ochronnego śluzu żołądkowego, wspiera regenerację błon śluzowych i łagodzi stan zapalny wywołany przez cofającą się treść żołądkową (2).
Forma i dawkowanie:
Tabletki lub pastylki do ssania – 1 do 2 tabletek 15–30 minut przed posiłkiem lub w momencie wystąpienia zgagi.
Efekt:
Łagodzenie pieczenia i uczucia „kwaśnego cofania” w ciągu kilkunastu minut.
Źródło: Fiore C. et al., Licorice and its active compounds in the treatment of gastrointestinal disorders, Phytotherapy Research, 2019.
3. Aloes (Aloe vera)
Mechanizm działania:
Miąższ liści aloesu zawiera polisacharydy, aminokwasy i fitosterole, które działają przeciwzapalnie i osłaniająco na błonę śluzową przełyku i żołądka. Zmniejszają nadkwasotę, łagodzą podrażnienie i wspierają regenerację nabłonka (3).
Forma i zastosowanie:
Czysty sok z aloesu (bez dodatku cukru i alkoholu). Zaleca się 1–2 łyżki soku rozcieńczyć w połowie szklanki wody i wypić między posiłkami lub przy pierwszych objawach refluksu.
Efekt:
Uczucie ulgi po 10–15 minutach.
Badania:
W badaniu klinicznym (Panahi Y. et al., J Trad Chin Med, 2015) aloes okazał się równie skuteczny jak omeprazol w łagodzeniu objawów GERD.
4. Prawoślaz lekarski (Althaea officinalis L.)
Mechanizm działania:
Korzeń prawoślazu zawiera duże ilości śluzów roślinnych (mucilago), które tworzą na powierzchni błon śluzowych cienką, ochronną warstwę. Działa ona jak naturalny opatrunek, chroniąc przed działaniem kwasu solnego i enzymów trawiennych (4).
Sposób użycia:
- Macerat: 1 łyżkę rozdrobnionego korzenia zalać 250 ml letniej wody, odstawić na 6–8 godzin, przecedzić i pić małymi łykami.
- Napar: gdy potrzebny jest szybszy efekt – 1 łyżkę korzenia zalać wrzątkiem, zaparzyć 15 minut.
Działanie:
Złagodzenie objawów w ciągu 20–30 minut.
Źródło: EMA Monograph Althaea officinalis L., radix, 2016.
5. Siemię lniane (Linum usitatissimum L.)
Mechanizm działania:
Zawarte w nasionach śluzy polisacharydowe tworzą lepką zawiesinę, która powleka i chroni błonę śluzową przełyku, łagodząc pieczenie i podrażnienie (5).
Jak stosować:
1 łyżkę nasion zalać szklanką ciepłej wody, odstawić na 30 minut i wypić powstały kleik małymi łykami.
Czas działania:
Uczucie ulgi zwykle po 15–20 minutach.
Uwaga:
Nie łączyć bezpośrednio z lekami doustnymi – śluz może opóźniać ich wchłanianie.
6. Rumianek pospolity (Matricaria chamomilla L.)
Mechanizm działania:
Zawarte w rumianku flawonoidy i bisabolol mają działanie rozkurczowe i przeciwzapalne. Napar z rumianku łagodzi napięcie mięśni przewodu pokarmowego i redukuje podrażnienie błony śluzowej (6).
Sposób użycia:
1 łyżkę suszonych kwiatów zalać 200 ml gorącej wody, zaparzać 10 minut. Pić ciepły napar po posiłku lub w trakcie objawów.
Efekt:
Złagodzenie uczucia pieczenia i rozluźnienie przełyku po 20–30 minutach.
7. Ślaz dziki (Malva sylvestris L.)
Mechanizm działania:
Podobnie jak prawoślaz, zawiera polisacharydy śluzowe, które tworzą warstwę ochronną na błonie śluzowej. Działa przeciwzapalnie i łagodzi mikrouszkodzenia przełyku (7).
Forma:
Napar – 1 łyżka suszu na szklankę gorącej wody, zaparzać 15–20 minut, pić ciepły napar małymi łykami.
8. Woda alkaliczna lub letnia woda z miodem
Mechanizm działania:
Woda o odczynie zasadowym (pH > 8) neutralizuje nadmiar kwasu w przełyku. Miód dodatkowo działa osłaniająco i łagodząco.
Sposób użycia:
Szklanka wody alkalicznej lub letniej wody z łyżką naturalnego miodu – wypić powoli małymi łykami.
Efekt:
Uczucie ulgi w ciągu kilku minut.
Źródło: Zhang X. et al., Ann Otol Rhinol Laryngol, 2012.
9. Produkty łagodzące nadkwasotę
Niektóre produkty spożywcze mają naturalne działanie zobojętniające lub powlekające:
- banany – naturalne antacida,
- migdały – zawierają tłuszcze i wapń, łagodnie alkalizują treść żołądkową,
- owsianka – wiąże kwas, wspiera trawienie.
Te produkty można zjeść natychmiast po wystąpieniu objawów zgagi – efekt pojawia się zwykle w ciągu kilkunastu minut.
10. Imbir (Zingiber officinale Roscoe)
Mechanizm działania:
Związki fenolowe (gingerole, shogaole) mają działanie przeciwzapalne i regulujące motorykę żołądka, co może zmniejszać uczucie cofania i wzdęcia (8).
Forma:
Świeży plaster imbiru zalać ciepłą wodą, odstawić 10 minut, dodać łyżeczkę miodu.
Efekt:
Uczucie ulgi po 10–20 minutach, szczególnie przy „pełnym żołądku”.
11. Techniki doraźne
- Utrzymuj pozycję pionową – siedzenie lub stanie zmniejsza ciśnienie w żołądku.
- Unikaj schylania się i ucisku w okolicy brzucha.
- Stosuj oddychanie przeponowe – powolne, głębokie wdechy obniżają ciśnienie w jamie brzusznej i przynoszą szybkie złagodzenie (9).
12. Czego nie stosować przy zgadze
- Mięty pieprzowej (rozluźnia dolny zwieracz przełyku),
- Mleka (początkowo łagodzi, ale wtórnie pobudza wydzielanie kwasu),
- Alkoholu, kawy i napojów gazowanych,
- Soków cytrusowych i potraw smażonych.
Podsumowanie
W przypadku nagłej zgagi warto sięgnąć po środki, które działają fizjologicznie i miejscowo, a nie blokują naturalnych procesów trawienia.
Najskuteczniejsze to: alginiany, lukrecja DGL, prawoślaz, aloes, siemię lniane i rumianek. Wspomagająco można pić wodę alkaliczną, napar z imbiru lub zjeść neutralne produkty, jak banan czy migdały.
Regularne stosowanie tych metod pomaga nie tylko złagodzić objawy, ale również chroni błonę śluzową przełyku przed podrażnieniem i nadżerkami.
Bibliografia
- Alecci V. et al. Sodium alginate in GERD symptom reduction. Nutr Health Res, 2022.
- Fiore C. et al. Licorice and its active compounds in the treatment of gastrointestinal disorders. Phytother Res, 2019.
- Rodríguez-González A. et al. Aloe vera in digestive health. Phytomedicine, 2021.
- EMA Monograph. Althaea officinalis L., radix. European Medicines Agency, 2016.
- Renu N. et al. Effect of Linum usitatissimum oil on experimental esophagitis. Acta Gastroenterol Belg, 2012.
- McKay D. Chamomile as an anti-inflammatory herbal medicine. Mol Med Rep, 2009.
- EMA Monograph. Malva sylvestris L. European Medicines Agency, 2018.
- Hu ML et al. Ginger and gastric motility. Food Funct, 2011.
- Yadlapati R. Breathing and body position in GERD. Am J Gastroenterol, 2022.
